สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

พระมหากรุณาธิ คุณด้านการบริ หารราชการแผ่นดิ นใน “ระบบราชการ” ของพระมหากษั ตริ ย์ แห่งพระบรมราชจั กรี วงศ์ 6 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 41 No. 2 April-June 2016 ที่ดินเพื่อให้ราษฎรได้ใช้ที่ดินท� ำมาหากินให้เป็นประโยชน์ ไม่ปล่อยให้รกร้าง ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เวนคืนที่ดินของเจ้านาย ข้าราชการ เจ้าเมือง และราษฎรที่มิได้ท� ำประโยชน์ในที่นั้นเพื่อให้ผู้อื่น ได้ท� ำกิน นับว่าเป็นต้นแบบของการปฏิรูปที่ดิน การจัดระเบียบควบคุมไพร่ ทรงออกพระราชก� ำหนดสักเลก พ.ศ. ๒๓๕๓ เปรียบเสมือนการส� ำรวจประชากรและจัดท� ำทะเบียนราษฎร ทรงฟื้นฟูประเพณีวันวิสาขบูชา ซึ่งมีมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย เป็นที่ประจักษ์ชัดว่าพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยทรงมีพระปรีชาชาญด้านอักษร ศาสตร์และด้านศิลปะ ดังปรากฏว่ารัชสมัยของพระองค์ได้ชื่อว่ายุคทองแห่งวรรณคดี ศิลปกรรม และ นาฏยศิลป์ เป็นบ่อเกิดสิ่งส� ำคัญหลายประการ ได้แก่ พระราชนิพนธ์เรื่อง อิเหนา ซึ่งได้ชื่อว่าเป็นยอด แห่งบทละครร� ำ และเป็นบ่อเกิดแห่งละครในด้วย พระราชนิพนธ์เรื่อง สังข์ทอง ไชยเชษฐ์ ไกรทอง คาวี มณีพิชัย และ สังข์ศิลป์ชัย เป็นบ่อเกิดของบทละครนอก นอกจากนี้ในรัชสมัยของพระองค์ยังเป็น บ่อเกิดด้านวัฒนธรรมประเพณีทางศาสนา อาทิ พระราชพิธีวันวิสาขบูชา นอกจากนี้ ผลงานของกวี หลายท่าน เช่น สุนทรภู่ได้กลายเป็นมรดกตกทอดมาถึงปัจจุบัน ย่อมสะท้อนให้เห็นถึงความเจริญก้าวหน้า ด้านการศึกษาของประเทศไทยในอดีตได้เป็นอย่างดี เนื่องจากพระปรีชาชาญในด้านอักษรศาสตร์ กวีนิพนธ์ ศิลปกรรม และสถาปัตยกรรมของ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเป็นที่ปรากฏอย่างเด่นชัด ทรงเป็นทั้งกวีและศิลปิน ดังที่ทรงสร้าง มรดกทางศิลปวัฒนธรรมชิ้นส� ำคัญ ๆ ให้แก่ประเทศ เช่น งานแกะสลักบานประตูพระวิหารหลวงวัดสุทัศน์ เทพวรารามราชวรมหาวิหาร ปรากฏว่าชาวไทยในสมัยปัจจุบันได้ถือเอาวันพระบรมราชสมภพคือวันที่ ๒๔ กุมภาพันธ์ของทุกปีเป็นวันศิลปินแห่งชาติ เพื่อน้อมร� ำลึกในพระมหากรุณาธิคุณ และพร้อมใจกัน ศึกษาค้นคว้าวิจัยพระราชนิพนธ์ในพระองค์เพื่อให้อนุชนรุ่นหลังได้เห็นพระปรีชาชาญและพระอัจฉริยภาพ ของพระองค์ ด้วยพระปรีชาชาญอย่างกว้างขวางและลึกซึ้งนานัปการดังกล่าว พระบาทสมเด็จพระพุทธ- เลิศหล้านภาลัยจึงเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์แรกที่องค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรม แห่งสหประชาชาติได้ถวายพระเกียรติคุณในฐานะบุคคลส� ำคัญที่มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรมระดับโลก นอกจากนี้ มูลนิธิพระบรมราชานุสรณ์พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยในพระบรม- ราชูปถัมภ์ ได้ด� ำเนินการจัดสร้างอุทยานพระบรมราชานุสรณ์พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ที่บริเวณวัดอัมพวันเจติยาราม อ� ำเภออัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม อันเป็นสถานที่เสด็จพระราชสมภพ ของพระองค์ และได้มีการจัดการแสดงนาฏศิลป์ตามบทพระราชนิพนธ์อยู่เป็นประจ� ำ ณ บริเวณอุทยาน แห่งนี้ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เป็นองค์ประธานกรรมการมูลนิธิฯ