สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

อยู่คนเดี ยว : รูปแบบใหม่ของครั วเรื อนในสั งคมปัจจุบั น 120 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 41 No. 2 April-June 2016 หน้าของโลก (ยกเว้นบางประเทศในกลุ่มออสตราเลเชีย ที่ยังเป็นประเทศก� ำลังพัฒนา) ใน พ.ศ. ๒๕๕๔ ซึ่งเป็นปีล่าสุดที่มีข้อมูล ภูมิภาคที่มีร้อยละของครัวเรือนคนเดียวสูงที่สุดในกลุ่มนี้คือ ยุโรปตะวันตก ร้อยละ ๓๑ รองลงมาคืออเมริกาเหนือร้อยละ ๒๗.๖ ยุโรปตะวันออกร้อยละ ๒๗.๔ และออสตราเลเชีย ร้อยละ ๒๔.๒ ส่วนกลุ่มต�่ ำประกอบด้วย ๓ ภูมิภาค ได้แก่ ลาตินอเมริการ้อยละ ๑๑.๔ ตะวันออกกลาง- แอฟริการ้อยละ ๑๐.๙ และเอเชียร้อยละ ๘.๘ (Euromonitor International, 2012) ยูโรมอนิเตอร์อินเตอร์เนชันแนล ยังคาดประมาณด้วยว่า จ� ำนวนครัวเรือนคนเดียว ทั่วโลกจะเพิ่มจาก ๒๗๗ ล้าน หรือร้อยละ ๑๔.๙ ใน พ.ศ. ๒๕๔๔ เป็น ๓๓๑ ล้าน หรือร้อยละ ๑๕.๗ ใน พ.ศ. ๒๕๖๓ การเพิ่มนี้จะเกิดในทุกภูมิภาค แม้ว่าอัตราเพิ่มในภูมิภาคเอเชียและตะวันออกกลาง-แอฟริกา จะช้ากว่าในภูมิภาคอื่นก็ตาม อัตราเพิ่มที่เร็วที่สุดเกิดขึ้นในภูมิภาคที่ประเทศส่วนใหญ่เป็นประเทศที่พัฒนา ทางอุตสาหกรรม คือ ยุโรปตะวันตกและอเมริกาเหนือ (ข้อมูลไม่ได้แสดงในรูปที่ ๑) เอเชียเป็นภูมิภาคที่มีสัดส่วนครัวเรือนคนเดียวต�่ ำที่สุด ค� ำอธิบายเรื่องนี้น่าจะเป็นเรื่องของ การพัฒนา แต่ระดับการพัฒนาทางเศรษฐกิจอย่างเดียวคงไม่เพียงพอที่จะอธิบายได้ทั้งหมด ปัจจัยส� ำคัญ อีกอย่างหนึ่งน่าจะเกี่ยวกับการที่หลายประเทศในภูมิภาคนี้มีระบบครอบครัวที่เข้มแข็งอยู่ถึง ๒ ระบบใหญ่ คือระบบครอบครัวแบบจีนและระบบครอบครัวแบบอินเดีย ดังกล่าวมาแล้วข้างต้น ในประเทศที่พัฒนาทางอุตสาหกรรม ครัวเรือนคนเดียวมีสัดส่วนสูงแตกต่างกันไป ตามระดับของการพัฒนา ส่วนใหญ่ที่สุดของประเทศเหล่านี้อยู่ในทวีปยุโรป มีจ� ำนวนน้อยที่อยู่ในทวีป อเมริกาเหนือ ส่วนในภูมิภาคเอเชียมีญี่ปุ่นประเทศเดียวเท่านั้นที่อยู่ในกลุ่มนี้ น่าสังเกตว่า การเพิ่มขึ้น ของครัวเรือนคนเดียวในทุกประเทศที่มีข้อมูลเรื่องนี้เพิ่งเริ่มขึ้นอย่างเห็นได้ชัดในช่วงครึ่งหลังของคริสต์ ศตวรรษที่ ๒๐ นี้เอง ประเทศที่อยู่แนวหน้าในด้านนี้คือประเทศในกลุ่มสแกนดิเนเวีย ข้อมูลในตารางที่ ๑ แสดงร้อยละของครัวเรือนคนเดียวใน ๒๕ ประเทศที่มีสัดส่วน ครัวเรือนประเภทนี้สูงที่สุด เรียงตามล� ำดับจากมากไปหาน้อย พร้อมทั้งแสดงแนวโน้มการเปลี่ยนแปลง ที่เกิดขึ้นตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๙๓ จนถึง พ.ศ. ๒๕๕๓ จะเห็นว่าทุกประเทศในกลุ่มสแกนดิเนเวียมี สัดส่วนครัวเรือนคนเดียวสูงที่สุดในล� ำดับที่ ๑-๔ โดยประเทศสวีเดนมีสัดส่วนครัวเรือนคนเดียว สูงที่สุด คือ เกือบ ๑ ใน ๒ ของครัวเรือนทั้งหมดร้อยละ ๔๙ แม้ประเทศที่มีสัดส่วนครัวเรือนประเภทนี้ ต�่ ำที่สุด คือ ประเทศไอร์แลนด์ก็ยังมีสัดส่วนครัวเรือนคนเดียวสูงถึง ๑ ใน ๕ ร้อยละ ๒๑ ของครัวเรือนทั้งหมด ในช่วงเวลา ๕๐-๖๐ ปีที่ผ่านมานี้ สัดส่วนของครัวเรือนคนเดียวในเกือบทุกประเทศ เพิ่มขึ้นมาตลอด ยกเว้นในฝรั่งเศส สาธารณรัฐเช็ก และไอร์แลนด์ ซึ่งสัดส่วนลดลงเล็กน้อยระหว่าง พ.ศ. ๒๕๔๓-๒๕๕๓ แต่การลดลงก็ไม่มากถึงขนาดจะถือว่ามีนัยส� ำคัญ (Jamieson and Simpson, 2013)