สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

พระเวทในสายตาแห่งพุทธปรั ชญา 96 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 41 No. 2 April-June 2016 หากการฆ่าสัตว์อื่นบูชายัญ เป็นยอดบุญ ล้างบาปและไปสวรรค์ได้จริง ท� ำไมพวกพราหมณ์ จึงไม่น� ำ บิดามารดา สามีภริยาและบุตรของตนมาฆ่าบูชายัญเพื่อไปสวรรค์เสียเอง ใน อังคุตตรนิกาย พระพุทธเจ้า ตรัสแก่อุชชยพราหมณ์ผู้เข้าเฝ้าทูลถามว่าพระองค์ไม่สรรเสริญการบูชายัญมิใช่หรือว่า “ดูก่อนพราหมณ์ เรามิได้สรรเสริญการบูชายัญทุกชนิด แต่จะไม่สรรเสริญเลยก็ไม่ใช่ ก็แต่ว่าในการบูชายัญใดโค แพะ แกะ ไก่ สุกร และสัตว์มีชีวิตต่าง ๆ ถูกฆ่า เราย่อมไม่สรรเสริญการบูชาที่มีการริเริ่มเช่นนั้น เพราะเหตุว่า ในยัญเช่นนั้นพระอรหันต์ หรือท่านผู้บรรลุอรหัตตมรรค ย่อมไม่เข้าไปสู่ยัญเช่นนั้น แต่ในการบูชายัญใด โค แพะ ไก่ สุกร และสัตว์มีชีวิตต่าง ๆ ไม่ถูกฆ่า เราย่อมสรรเสริญการบูชายัญ ซึ่งไม่มีการริเริ่มเช่นนั้น อันได้แก่การให้ทานซึ่งเป็นยัญสืบสกุล เพราะเหตุว่าพระอรหันต์หรือท่านผู้บรรลุอรหัตตมรรคย่อมเข้าไป สู่ยัญที่ไม่มีการริเริ่มเช่นนี้คือไม่มีการฆ่าสัตว์” ๓๘ และใน อังคุตรนิกาย นั้นเอง มีพุทธพจน์ พรรณนา ส่งเสริมให้มีเมตตาไว้ว่า “ผู้ใดมีสติเจริญเมตตาอันมีประมาณไม่จ� ำกัด ผู้นั้นผู้เห็นธรรมอันเป็นที่สิ้นไป แห่งกิเลส ย่อมมีกิเลสเครื่องร้อยรัดน้อยลง คนมีจิตไม่ประทุษร้าย แผ่เมตตาไปยังสัตว์เพียงตัวเดียวยังได้ กุศล ถ้ามีจิตใจอนุเคราะห์ไปยังสัตว์ทั้งปวงก็ชื่อว่า เป็นผู้ประเสริฐ ชื่อว่าท� ำบุญเป็นอันมาก ราชฤาษี ทั้งหลายผู้รบชนะแผ่นดินอันเป็นที่อยู่แห่งสัตว์ ท� ำการบูชายัญชื่อสัสสเมธะ ปุริสสเมธะ สัมมาปาสะ วาชเปยยะ นิรัคคหะ ราชฤาษีเหล่านั้นยังมิได้รับผลแม้เสี้ยวที่ ๑๖ ของเมตตาจิตอันอบรมดีแล้ว เหมือนแสงจันทร์เทียบหมู่ดาวทั้งปวงฉะนั้น” ผู้ใดไม่ฆ่าเอง ไม่ใช้ให้คนอื่นฆ่า ไม่เอาชนะเอง ไม่ใช้ให้ คนอื่นเอาชนะ ผู้นั้นมีเมตตาต่อสัตว์ทั้งปวง ย่อมไม่มีเวรกับใคร ๆ” ๓๙ การบูชายัญตามแบบของพราหมณ์นั้น ทรงปฏิเสธเพราะเป็นการเบียดเบียน ประทุษร้าย และ เป็นการฆ่าผู้อื่นและสัตว์อื่น เป็นพิธีกรรมที่โหดร้ายขาดเมตตาธรรม จึงทรงปฏิวัติเปลี่ยนจากความโหดร้าย เห็นแก่ตัวจัด มาเป็นความเมตตาสังเคราะห์ อนุเคราะห์ผู้อ่อนแอที่ยากจนและไร้โอกาส โดยการเปลี่ยน วิธีปฏิบัติเสียใหม่คือ ๑) อัศวเมธะ การบูชายัญด้วยการฆ่าม้า เปลี่ยนเป็น สัสสเมธะ ฉลาดในการบ� ำรุง ข้าวกล้า ส่งเสริมการเกษตรกรรม ๒) โคเมธะ การบูชายัญด้วยการฆ่าโค เปลี่ยนเป็นการบ� ำรุงรักษาโค และพันธุ์โคให้สุขภาพดีเหมาะแก่การให้น�้ ำนม ๓) ราชสูยะ การบูชายัญด้วยการฆ่าช้าง เปลี่ยนเป็น การบ� ำรุงรักษาช้างให้สมบูรณ์แข็งแรงเหมาะแก่การช่วยงาน ๔) ปุริสเมธะ การบูชายัญด้วยการฆ่าคน เปลี่ยนเป็นฉลาดในการบ� ำรุงคนคือการสร้างบุคลากรและการสงเคราะห์คน ๕) สัมมาปาส การบูชายัญ ด้วยการโยนไม้ให้ลอดบ่วงไม้ตกที่ไหนก็สร้างเวทีตั้งเครื่องบูชายัญบนเวทีนั้น เปลี่ยนเป็นวิธีสงเคราะห์ คนยากจนหรือดูแลสุขทุกข์ประชาชนพลเมือง ๖) วาชเปยยะ บูชายัญด้วยการฆ่าสัตว์ ๑๗ ชนิดสังเวย ๓๘ อง.จตุก.21/43 /54 ๓๙ อังฺ.อัฏฐก.23/331 /152