สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 41 No. 3 July-September 2016 70 อุบัติการณ์เปลี่ยนเป็นการค้นพบโดยบังเอิญได้อย่างไร จากค� ำกล่าวของวัลโพล (Walpole) อุบัติการณ์กลายเป็นการค้นพบครั้งส� ำคัญก็ด้วยความ เฉลียวฉลาดของบุคคลที่ประสบอุบัติการณ์นั้น ในท� ำนองเดียวกัน ลุย ปาสเตอร์ (Louis Pasteur, ค.ศ. ๑๘๒๒-๑๘๙๕) ได้กล่าวว่า “ในสนามของการสังเกตการณ์ โอกาสของโชคดีจะมีเฉพาะแก่ผู้ที่มีจิตใจ ที่เตรียมพร้อม” ลักษณะโดดเด่นที่มีร่วมกันของผู้ที่มีพรสวรรค์ด้านการค้นพบโดยบังเอิญ มีดังนี้ ● ความอยากรู้อยากเห็น : พวกเขาอยากรู้อยากเห็นเพื่อจะได้เข้าใจสิ่งที่สังเกตเห็นใน อุบัติการณ์นั้น ● ทักษะของการรับรู้เข้าใจ (perception) : พวกเขามองเห็นปรากฏการณ์ที่ไม่ได้คาดหมายและ จดบันทึกรายละเอียดโดยไม่ปล่อยให้ผ่านไปเสมือนสิ่งที่ธรรมดาหรือน่าร� ำคาญ อัลแบร์ต แซนต์-เยอร์ยี (Albert Szent-Gyorgyi) กล่าวว่า “การค้นพบที่ส� ำคัญประกอบด้วย การมองเห็นสิ่งที่ทุกคนเห็น แต่คิดในสิ่งที่ไม่มีใครเคยคิด” แม้ว่าความอยากรู้อยากเห็นและทักษะการรับรู้ เข้าใจอาจจะมีอยู่ในคนบางจ� ำพวกมากกว่าคนอื่น แต่ก็สามารถถูกกระตุ้นและพัฒนาให้แข็งแกร่งขึ้น อีกทาง หนึ่งที่สามารถเตรียมตัวให้ได้ผลดีจาก ก.ค.ด.บ. ก็คือการศึกษาอย่างระมัดระวังและเข้มข้นในสาขาที่ก� ำลัง ศึกษาวิจัยอยู่ โจเซฟ เฮนรี (Joseph Henry) นักฟิสิกส์ชาวอเมริกันกล่าวว่า “เมล็ดพันธุ์ของการค้นพบ ที่ยิ่งใหญ่ก� ำลังล่องลอยอยู่รอบ ๆ ตัวเราอย่างสม�่ ำเสมอ แต่จะหยั่งรากลงเพียงในจิตใจของผู้ที่มีการ เตรียมพร้อมจะรับการค้นพบนั้น” ยกตัวอย่างของ เฟลมิง แม้เขาจะไม่ได้มองหาสารต้านแบคทีเรียในขณะที่ สปอร์ของเชื้อราลอยตกเข้าไปในจานเพาะเชื้อ เขาได้ศึกษาและฝึกฝนเกี่ยวกับจุลินทรีย์อย่างดีมาก เขาจึง สามารถนึกออกทันทีถึงความหมายของบริเวณที่สะอาดในจานเพาะเชื้อ ซึ่งเกิดขึ้นจากการปนเปื้อนเชื้อรา ลงไปโดยบังเอิญ ในคริสต์ศตวรรษที่ ๒๑ ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ การแพทย์ และเทคโนโลยี ก� ำลังเจริญรุดหน้า และก้าวต่อไปเรื่อย ๆ ด้วยความเร็วที่น่าอัศจรรย์ เราไม่อาจจินตนาการสิ่งยิ่งใหญ่ที่อนาคตจะน� ำมาให้ เช่น การท่องเที่ยวในระบบสุริยะโดยยานอวกาศ ?, การรักษามะเร็งอย่างพุ่งเป้า ?, หุ่นยนต์นาโน ? แต่เราสามารถ มั่นใจว่าอุบัติการณ์จะเกิดขึ้นเรื่อย ๆ โดยไม่สิ้นสุด ดังนั้น ถ้ามนุษย์เตรียมพร้อมจิตใจที่ดีขึ้นกว่าแต่ก่อน เราสามารถคาดหวังว่าอุบัติการณ์เหล่านี้จะกลายเป็นการค้นพบที่ยิ่งใหญ่เกินจินตนาการของเรา และนี่คือ ความหมายที่ลึกซึ้งของ serendipity ค� ำฝากจากผู้นิพนธ์ โดยการประยุกต์ใช้หลักการ 4L และ ก.ค.ด.บ. (serendipity) ถ้าท่านท� ำอย่างถูกต้อง มีทัศนคติ ที่ดีและความมานะอดทน หนทางไปสู่การค้นพบที่ยิ่งใหญ่และการวิจัยเชิงนวัตกรรมที่แท้จริงจะบรรลุผลได้ การค้นพบโดยบังเอิญกับการค้นพบสิ่งส� ำคัญยิ่งใหญ่ทางวิทยาศาสตร์