สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 41 No. 3 July-September 2016 60 ๒. โชคหรือโชคลาภที่ได้ค้นพบบางสิ่งที่ดีโดยบางเอิญ หลักฐานครั้งแรกสุดเกี่ยวกับการใช้ค� ำว่า serendipity ในภาษาอังกฤษพบได้ในจดหมายที่ ฮอเรซ วัลโพล (Horace Walpole) เขียนถึง ฮอเรซ มันน์ (Horace Mann) (ลงวันที่ ๒๘ มกราคม ค.ศ. ๑๗๕๔) ว่า เขาคิดศัพท์ค� ำนี้ขึ้นมาใหม่จากต� ำนานเปอร์เซีย เรื่อง “เจ้าชายสามองค์ของเมือง Serendip” [ชื่อเดิมของประเทศซีลอน (Ceylon)] ปัจจุบันคือประเทศศรีลังกา ซึ่งตัวเอกของเรื่องมักจะค้นพบสิ่งต่าง ๆ ที่ไม่ได้เสาะหาด้วยความเฉลียวฉลาด ก.ค.ด.บ. และการค้นพบทางวิทยาศาสตร์ที่ยิ่งใหญ่ (breakthroughs) เอ็ม.เค. ชต็อสส์ค็อพฟ์ (M. K. Stosskopf) กล่าวว่า “เป็นที่ยอมรับกันว่า การค้นพบที่เกิดจาก ความบังเอิญมีคุณค่าส� ำคัญส� ำหรับการก้าวกระโดดทางวิทยาศาสตร์ และมักช่วยวางรากฐานส� ำหรับการ ก้าวกระโดดของความเข้าใจเชิงสติปัญญา” ความฝันของนักวิทยาศาสตร์และนักวิจัยที่เอาจริงเอาจังคือการ คว้ารางวัลโนเบล หนึ่งในกุญแจของเงื่อนไขความส� ำเร็จคือการค้นพบทางวิทยาศาสตร์ที่ยิ่งใหญ่ซึ่งน� ำไปสู่ คุณประโยชน์อย่างใหญ่หลวงต่อมนุษยชาติ อนึ่ง เป็นที่ประจักษ์แล้วว่า ความส� ำเร็จนี้มักจะเกิดจากการ ค้นพบโดยบังเอิญหรือ serendipity ประเภทของ ก.ค.ด.บ. หนังสือภาษาอังกฤษเรื่อง “ Serendipity: การค้นพบทางเคมีที่เกิดโดยบังเอิญ ” (1989) โดย ดร.รอยสเตอร์ รอเบิตส์ (Dr. Royster Roberts) อดีตศาสตราจารย์มหาวิทยาลัยเท็กซัสออสติน (ผู้ล่วงลับ) ได้จ� ำแนก ก.ค.ด.บ. ไว้ดังนี้ - ก.ค.ด.บ. ประเภทที่ ๑ คือ การค้นพบโดยกึ่งบังเอิญ (pseudo-serendipity) - ก.ค.ด.บ. ประเภทที่ ๒ คือ การค้นพบโดยบังเอิญที่แท้จริง (true serendipity) - อนึ่ง เรายังมีกรณีเกือบเป็นการค้นพบโดยบังเอิญ (near serendipity) ซึ่งน่าเสียดายมาก เพราะ คล้ายคลึงกับ “near miss” หรือการพลาดอย่างจวนเจียนในการคว้ารางวัลที่ยิ่งใหญ่ ก.ค.ด.บ. ประเภทที่ ๑ ก.ค.ด.บ. ประเภทนี้คือการค้นพบบางสิ่งที่ตั้งเป้าไว้ด้วยวิธีการที่ไม่คาดคิด ไม่ได้วางแผน หรือเชิง อุบัติเหตุ (ส่วนใหญ่หลังจากที่ได้พยายามทดลองท� ำมาหลาย ๆ ครั้ง) ตัวอย่าง เช่น ● วิธีผลิตยางคุณภาพสูงโดยวิธีการวัลคะไนเซชัน (vulcanization) (เป็นกรรมวิธีใหม่ที่ใช้ธาตุ ก� ำมะถันเป็นตัวเชื่อมต่อระหว่างโซ่พอลิเมอร์ของยางธรรมชาติหรือให้เกิดเป็นร่างแห) ซึ่งจะกล่าวเพิ่มเติม ต่อไป การค้นพบโดยบังเอิญกับการค้นพบสิ่งส� ำคัญยิ่งใหญ่ทางวิทยาศาสตร์