สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๑ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๙ 37 “ โป่ง น. ...พื้นดินที่มีเกลือสินเธาว์ผุดเกรอะกรังอยู่ , ป่าหรือดินที่มีโป่ง เรียกว่า ป่าโป่ง ดินโป่ง ... โป่งดิน น. ดินที่มีเกลือ ” “ โสม ๑ น. ( ๑ ) ชื่อไม้ล้มลุก ๒ ชนิดในสกุล Talinum วงศ์ Portulacaceae ใบเดี่ยวอวบน�้ ำ คือ ชนิด T. paniculatum ( Jacq. ) Gaertn. ใบกินได้และใช้ท� ำยาได้ และชนิด T. fruticosum ( L. ) Juss ดอกสีชมพู ใบและยอดกินได้ ( ๒ ) ชื่อไม้ล้มลุกหลายปี หลายชนิดในสกุล Panax วงศ์ Araliaceae ใบเป็นใบประกอบ รากอวบ มักมีรูปร่างคล้ายคน เรียกว่า โสมคน ใช้เป็นยาบ� ำรุงก� ำลัง ที่ส� ำคัญเช่น โสมเกาหลี หรือโสมจีน ( P. ginseng C.A. Mey. ) ก้านช่อดอกยาวกว่าก้านใบ และโสมอเมริกัน ( P. quinquefolium L. ) ก้านช่อดอกยาวใกล้เคียงกับก้านใบ โสม ๒. น. น�้ ำคั้นจากต้นของไม้เถาชนิดหนึ่ง กรองแล้วน� ำมาผสมกับเนยใส เพื่อใช้เซ่นบวงสรวง พระอินทร์และเทพอื่น ๆ ( ส. )” (จาก “พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔” หน้า ๘๕, ๕๒๔, ๗๖๖, ๑๒๗๔) คุณสมบัติของกวาวเครือขาว ( Pueraria mirifica Airy Shaw et Suvatabandhu) “ บ� ำรุงหัวใจ สายตา ผิวพรรณ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย และเสริมฮอร์โมนเพศหญิง ” “ บ� ำรุงก� ำลัง หัวใจ สายตา แก้สิว แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย บ� ำรุงผิวพรรณให้ผ่องใส ไม่หยาบ กร้าน มีน�้ ำมีนวล เป็นสาวตลอดวัย เสริมสร้างฮอร์โมนทรวงอกเพศหญิงได้ดี น� ำผงไปพอกหน้า จะเต่งตึงไม่เหี่ยวย่น บ� ำรุงเส้นผมให้งอกงาม ” คุณสมบัติของกวาวเครือแดง ( Butea superba Roxb.) “ บ� ำรุงหัวใจ สายตา เส้นผม รักษาอาการปวดเมื่อยตามร่างกาย เป็นยาอายุวัฒนะ เสริมฮอร์โมน เพศชาย ” “ เป็นยาบ� ำรุงเลือด เสริมฮอร์โมน บ� ำรุงก� ำลัง ท� ำให้ร่างกายแข็งแรง บ� ำรุงประสาท กินแล้ว กระชุ่มกระชวย เป็นยาบ� ำรุงอายุวัฒนะ ” (จาก ซองยาของชาวบ้านในปัจจุบัน ที่มีจ� ำหน่ายตามข้างถนนในเขตชุมชน) ส่วนกวาวเครือใน “ ต� ำรายาหัวกวาวเครือของหลวงอนุสารสุนทร ” ซึ่งมี ๔ ชนิด คือ กวาวเครือ ขาว กวาวเครือแดง กวาวเครือด� ำ และกวาวเครือมอ ส� ำหรับกวาวเครือแดงและกวาวเครือด� ำ มีสรรพคุณ ใกล้เคียงกับกวาวเครือขาว ด้านสมรรถภาพทางเพศในบุรุษ แต่มีฤทธิ์แรงกว่า โดยมีวิธีปรุงยา และสรรพคุณ ทศพร วงศ์รัตน์