สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 41 No. 3 July-September 2016 32 รูปที่ ๕ ดอกกวาวเครือขาว ( Pueraria mirifica Airy Shaw et Suvatabhandu) มีสีม่วงอมน�้ ำเงิน สรุป ต� ำรับยาอายุวัฒนะ ที่น่าจะต้องพูดถึงต่อไปไว้ในที่นี้เป็นอันดับแรก ก็คือ “ ต� ำรายาหัวกวาวเครือ ” ของ หลวงอนุสารสุนทร กรมการพิเศษ เชียงใหม่ พ.ศ. ๒๔๗๔ ที่อ้างว่า มาจากต� ำราพม่าที่เรียกว่า “ ต� ำรา ยาเปาก์เซ ” (ยาหัวกวาว) จากเมืองพุกาม เป็นจารึกลงในใบลานโดยพระพม่า ๒ รูป คือ พระอานาระทะ และพระอูนันทิยะ แล้ว นายเปลี่ยน กิติศรี แปลเป็นไทย มีความตอนหนึ่ง ว่า “ หัวกวาวเครือกินเท่าเม็ด พริกไท วันละ ๑ เม็ด ก่อนเข้านอน ” จะท� ำให้ “ คนอ่อนเพลีย ผอมแห้ง แรงน้อย นอนไม่หลับ กินไม่ได้ กินยานี้ ๒๐ ถึง ๓๐ วัน โรคอ่อนเพลียหายสิ้น นอนหลับสบาย เดินไปเดินมาได้ตามปรกติ ” และ “ หญิงอายุ ๗๐ ถึง ๘๐ กินแล้วอ้วนท้วนสมบูรณ์ กลับมีระดูอย่างสาว นมมีไตแข็งขึ้นอีก ชายกินแล้วนมแตกพาน แข็งเหมือนเด็กหนุ่ม มีกล้าม เนื้อหนังเต่งตึง ” ยังมีหลักฐานที่น่าสนใจ และสุนทรภู่จะต้องล่วงรู้เพราะโดยนิสัย อีกทั้งเป็นเรื่องบันทึกใน พงศาวดาร เกี่ยวกับยาอายุวัฒนะ ขณะที่สุนทรภู่เริ่มเข้ารับราชการในกรมพระอาลักษณ์ ในปลายปีชวด พ.ศ. ๒๓๕๙ กล่าวคือ ใน “ พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๒ ” พระนิพนธ์ของสมเด็จพระเจ้า บรมวงศ์เธอ กรมพระยาด� ำรงราชานุภาพ พ.ศ. ๒๕๔๖ ในหัวข้อ “ เรื่องเขมรตีเมืองพัตบอง ” ในปีกุน พ.ศ. ๒๓๕๘ หน้า ๑๐๔-๑๓๕ คือ ในขณะนั้น เมืองพัตบอง ซึ่งเคยเป็นเมืองขึ้นของกรุงกัมพูชา ตกมาเป็น เมืองขึ้นของไทย ซึ่งได้ใช้เป็นที่พักกองทัพและเสบียงอาหาร ท� ำให้มีความเข้มแข็งในการรบ และปกครอง คนเขมรได้ ฝ่ายญวน ซึ่งคนเขมรโดยสมเด็จพระอุไทยราชาพึ่งพาอยู่ อยากได้เมืองพัตบองคืน เพื่อให้ไทย กวาวเครือ และดินโป่งเป็น ดินถนัน ถันสุธา นมพระธรณี ในนิทานพระอภัยมณีค� ำกลอน