สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๑ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๙ 29 (พ.ศ. ๒๓๘๕) ซึ่งเป็นการแต่งย้อนเรื่องนี้ไปครั้งปีกุน พ.ศ. ๒๓๗๐ ที่พิษณุโลก แล้วพาดพิงถึงการได้ลายแทงมา อาจเป็นเรื่องพระเจ้าตะเภาทอง หรือพงศาวดารเหนือก็เป็นได้ ก่อนธุดงค์กลับกรุงเทพฯ หลังออกพรรษา ที่นั่นในปีนั้น ตามล� ำดับ ว่า “ ๔๖๑ หวังไว้ให้ลูกเต้า เหล่าหลาน รู้เรื่องเปลืองป่วยการ เกิดร้อน อายุวันชนะขนาน นี้พ่อ ขอเอย แร่ปรอดยอดยากข้อน คิดไว้ให้จ� ำฯ ” “ คิดถึงคราวเจ้านิพพานสงสารโศก ไปพิศศรีโลกลายแทงแสวงหา ” “ จะเที่ยวรอบขอบประเทศทุกเขตคัน ขอความฝันวันนี้บอกดีร้ายฯ ” จากความรู้สึกนึกคิด และความเพียรพยายามของสุนทรภู่ ในการเดินทางค้นหายาอายุวัฒนะ ด้วยประวัติเหล่านี้ นอกจากประสบการณ์ของตัวเอง และจากที่รู้เห็น หรือได้รับการบอกกล่าวเล่ากันมา สุนทรภู่ได้ใช้เป็นเนื้อหา แต่งออกมาเป็นค� ำกลอน ให้ตัวละครไว้ในหลายผลงาน มีอายุยืนนาน ได้อย่างเป็น เรื่องเป็นราวตามกระแส เพื่อความถูกใจของผู้อ่านผู้ฟัง กล่าวคือ ล้วนให้สอดคล้องกับความเชื่อของคน สมัยนั้น ที่แสดงถึงความต้องการจะมีอายุมั่นขวัญยืน หรือของคนตั้งแต่ครั้งโบราณ ตามต� ำนานตลอดมา จนถึงปัจจุบัน แม้โดยตัวสุนทรภู่เองจะเคยกล่าวสวนทางแต่ก็เป็นสัจธรรม ไว้ตั้งแต่สมัยเป็นวัยรุ่น เช่นใน “ โคบุตร ” ตอน ท้าวพรหมทัตสั่งฆ่านางสุวรรณอ� ำภา ใน “ สิงหไตรภพ ” ตอน โหรท� ำนาย และต่อมาใน “ พระอภัยมณีค� ำกลอน ” ตอนที่ ๑๒, ๕๕ หน้า ๑๗๑, ๑๑๐๙ ซึ่งทั้งหมดเป็นความจริงกว่า ตามล� ำดับ ว่า “ เมื่อถึงกรรมแล้วก็จ� ำจะวอดวาย อันความตายนั้นไม่พ้นทั้งธรณี ” “ อันเกิดมามีกรรมก็จ� ำม้วย ถึงร้องไห้ใครจะช่วยมาผ่อนผัน ” “ เป็นทุกขังอนิจจังอนัตตา อันเกิดมาเป็นบุคคลไม่พ้นตาย สุขกับโศกเหมือนหนึ่งโรคส� ำหรับร่าง ร� ำพันพลางหักให้พระทัยหาย ” “ เกิดแล้วตายวายวางไม่ยั่งยืน จะม้วยคืนวันไหนก็ไม่รู้ ” “ ไม่ถึงกรรมท� ำอย่างไรก็ไม่ตาย ถ้าถึงกรรมท� ำลายต้องวายปราณ ” เหล่านี้โดยสุนทรภู่จึงยังท� ำให้เข้าใจได้อีกว่า ยังเป็นการหาเรื่อง เอาความคิดความอ่าน ความเชื่อ ในเรื่องยาอายุวัฒนะ มาเป็นเนื้อหาส� ำหรับสนองความต้องการที่จะแต่งค� ำกลอนให้มีหลายรสชาติ โดยเฉพาะการเดินทาง “ เที่ยวเล่น ” ไปแต่งไว้อีกใน “ นิราศวัดเจ้าฟ้า ” ซึ่งตอนท้ายน่าจะเป็นการปั้นเรื่อง เสริมต่อการแต่งค� ำกลอน จากส่วนที่ต้องการให้เป็นพระราชกุศลแก่ กรมพระราชวังบวรฯ เจ้าฟ้ามหา ศักดิพลเสพ ที่สวรรคตในวันอังคารที่ ๑ พฤษภาคม ปีมะโรง พ.ศ. ๒๓๗๕ และมีการพระราชทานเพลิง ทศพร วงศ์รัตน์