สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 41 No. 3 July-September 2016 24 “ ฝ่ายละเวงวัณฬาพระยาหญิง ชะอ้อนอิงพระอภัยพิไรแถลง หม่อมฉันฝันข้างปลายเห็นร้ายแรง ให้จัดแจงจะสะเดาะพระเคราะห์ร้าย เวลารุ่งพรุ่งนี้จะพลีศาล ทุกทวารวังเวียงจนเที่ยงสาย เชิญบรรทมชมนางห้ามตามสบาย อย่าใกล้กรายว่าจะเสด็จเพียงเจ็ดวัน พระกอดเกยเชยปรางว่านางอื่น ไม่ชุ่มชื่นเหมือนกับกลิ่นดินถนัน เจ้าจากไปไกลพักตร์เพียงสักวัน เหมือนจากกันร้อยปีไม่มีสบาย ” (จากตอนที่ ๔๒ หัสไชยแก้เสน่ห์ ขณะนางละเวงให้จัดบัตรพลีสะเดาะเคราะห์ หน้า ๘๑๙ แต่งที่กรุงเทพฯ ในราวปีระกา พ.ศ. ๒๓๘๐ โดยยังเอาเรื่องกับนางงิ้วมาแต่งต่ออีก ระหว่างสุนทรภู่ลาสิกขา เป็นฆราวาส) “ นางลีวันรันทดสลดสลบ จนค�่ ำพลบลุกนั่งยังไม่ไหว สุดสาครนอนประคองอยู่ห้องใน เอายาใส่แผลแก้มแต้มน�้ ำมัน ถึงว่าแผลแลตลอดไม่มอดม้วย เพราะเหตุด้วยได้กินดินถนัน จึงจานเจือเนื้องอกออกมาทัน ไม่ถึงวันแผลติดสนิทดีฯ ” (จากตอนที่ ๔๓ นางเสาวคนธ์ยิงแก้ม ขณะนางเสาวคนธ์ปลอมออกไปยิงแก้มนางสุวรรณมาลี หน้า ๘๕๑ แต่งที่กรุงเทพฯ ในราวปีจอ พ.ศ. ๒๓๘๑ ยังมีเรื่องกับนางงิ้วมาแต่งต่อ ระหว่างช่วงสุนทรภู่ ลาสิกขาเป็นฆราวาส) “ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ ไม่สิ้นรักวัณฬามารศรี คิดจะพาไปอยู่ร่วมบูรี เกรงสุวรรณมาลีจะมิยอม ดูผิวพรรณวัณฬาผิดกว่าเก่า พระพักตร์เศร้าโศกรูปก็ซูบผอม ยิ่งทอดทิ้งยิ่งจะตรมอารมณ์ตรอม จะหายหอมดินถนันเพราะรัญจวน จะปราศรัยไม่ถนัดให้ขัดข้อง พระยิ้มย่องตอบความทรามสงวน ” (จากตอนที่ ๔๕ นางเสาวคนธ์ขุดโคตรเพชร ขณะพระอภัยมณีปรึกษาที่จะกลับไปแต่งงาน สินสมุทรสุดสาคร ที่เมืองการะเวก หน้า ๘๙๑ แต่งเป็นตอนแรกของนิทานภาค ๒ เมื่อสุนทรภู่สร้างปัญหา กับกรมหมื่นอัปสรสุดาเทพแล้วถูกก� ำหนดให้หลบไปอยู่เพชรบุรี ตั้งแต่ในราวเดือน ๑๒ ปีฉลู พ.ศ. ๒๓๘๔ หลังการบวชครั้งที่ ๒ ในต้นปีกุน พ.ศ. ๒๓๘๒ ที่มีกล่าวอยู่ในตอนที่ ๔๔ หน้า ๘๘๓-๘๘๔ รวมกับการ แต่งย้อนเหตุการณ์ที่หม่อมบุนนาก เจ้าครอกข้างในทองอยู่ (ในร่างของท้าวทศวงศ์) และพระในเพชรบุรี มาช่วยคลี่คลายปัญหาความเป็นชู้กันระหว่างสุนทรภู่กับนางงิ้ว และเพื่อให้เรื่องการได้บวชใหม่ชัดเจนขึ้น สุนทรภู่ได้น� ำไปแจกแจงเป็นรายละเอียดไว้ต่อมาในตอนที่ ๔๙ หน้า ๙๘๙-๙๙๐) กวาวเครือ และดินโป่งเป็น ดินถนัน ถันสุธา นมพระธรณี ในนิทานพระอภัยมณีค� ำกลอน