สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๑ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๙ 163 ธุลีพระบาทได้ ดังนั้น การเก็บข้อมูลของพระองค์จึงมีอยู่อย่างชัดเจนว่าถ้าเสด็จพระราชด� ำเนินได้เอง จะดีที่สุด วิธีปฏิบัติซึ่งมีขั้นตอนอยู่อย่างชัดเจนและมีพระราชด� ำรัสอยู่ตอนหนึ่งที่ว่า “การพัฒนาส่งเสริม กิจการงานใด ๆ ให้เจริญก้าวหน้าไปจนบรรลุเป้าหมายที่ประสงค์นั้น จ� ำเป็นต้องเริ่มจากพื้นฐานของ กิจการนั้นก่อน คือเริ่มต้นด้วยการพิจารณา ส� ำรวจสถานะที่เป็นอยู่ปัจจุบันให้ทราบแน่ชัด การทราบ แน่ชัดถึงพื้นฐานโครงสร้างของงาน จะท� ำให้ประมาณก� ำลังความสามารถที่พัฒนาต่อไปและก� ำหนดรู้ แนวทางที่จะปฏิบัติได้ถูกต้อง เมื่อก� ำหนดแนวทางได้แล้วก็วางขั้นตอนปฏิบัติให้เป็นไปตามล� ำดับที่ส� ำคัญ นั้น ต่อจากนั้นก็ลงมือปฏิบัติให้จริงด้วยความหนักแน่น ต่อเนื่องเป็นกระบวนการโดยสมควรและ พอเหมาะแก่เหตุ แก่สถานะแวดล้อมก็จะเป็นปัจจัยประกอบกันให้งานทุกอย่างก้าวหน้าไปจนบรรลุ เป้าหมายไปโดยสมบูรณ์ทุกประการ” ( คณะกรรมการจัดท� ำหนังสือ ๗๒ ปี, ๒๕๔๗ ) การปฏิบัติอาจจะต้อง มีการท� ำซ�้ ำหลายครั้งหลายหนจนกว่าจะใช้ได้ นั่นคือได้ผลลัพธ์ที่ดีเหมาะกับผู้ใช้ เวลาและสถานที่ หากไม่ดี ไม่ถูกต้อง ต้องมีการปรับเปลี่ยนน� ำปัจจัยที่เกี่ยวข้องเข้ามาปฏิบัติด้วย ค� ำตอบที่แท้จริงอาจต้องปรับแก้ เปลี่ยนปัจจัย ลดหรือเพิ่ม ขนาด และระยะเวลา เพราะเราก� ำลังปฏิบัติกับธรรมชาติ ส� ำหรับผลของการ วิเคราะห์จะเป็นวิธีการหรือวิธีแก้ในกระบวนการปฏิบัติที่แก้ไขปัญหาไม่ว่าจะเป็นการแก้ไขระดับแนวคิดหรือ ระดับพื้นที่ก็ตาม ที่แน่ ๆ คือเป็นส่วนของ ธรรมชาติ ดังนั้น การแก้ไขจะเป็นระดับ บูรณาการ ซึ่งต้องการ การท� ำงานร่วมกันหรือต่อเนื่องกันในระดับหนึ่ง จึงจะได้ผลส� ำเร็จ และ/หรือต้องการเวลา ในการแก้ไขนั้น จะเห็นได้ว่าเรามีพอกินพออยู่ “และช่วยตัวเองได้” พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงงานเรื่องดินมานานมาก เพราะประชาชนของพระองค์ประกอบ อาชีพเป็นส่วนใหญ่ในเรื่องของการเกษตรกรรม เมื่อฝนตกลงมาท� ำให้พื้นดินชุ่มฉ�่ ำเหมาะแก่การปลูกพืชและ ไม่มีอะไรเหมาะเท่ากับข้าว ซึ่งเป็นสิ่งที่ต้องกินอยู่ทุกวัน ถือว่าเป็นการ ท� ำมาหากิน ของเกษตรกร พระองค์ ทอดพระเนตรเห็นว่ากิจกรรมนี้ เป็นเรื่องถาวรที่จะต้องท� ำ ดังนั้น การปลูกข้าวซึ่งเป็นเรื่องปรกติของ ชาวไทย และเป็นอาชีพหลักของเกษตรกรไทย สิ่งที่ทรงท� ำอยู่ตลอดเวลาคือหาน�้ ำมาเพื่อพอที่จะปลูกข้าว เอาไว้เพื่อกิน พระองค์ทรงทราบมาแต่ครั้งทรงพระเยาว์ว่า ป่าไม้เป็นเรื่องจ� ำเป็นเพราะจะต้องรักษาน�้ ำไว้ ในดิน และควรมีป่าไม้อยู่เป็นอย่างน้อย โดยปรกติประมาณครึ่งหนึ่งหรือมากกว่าของพื้นที่ทั้งหมด สิ่งที่พระองค์ทรงท� ำอยู่ตลอดเวลาก็คือหาน�้ ำให้พอแก่การท� ำมาหากินของราษฎร ดังนั้น ถ้าฝนไม่ตก หรือน�้ ำไม่พอ สิ่งที่ทรงช่วยได้ก็คือหาแหล่งน�้ ำ อันที่จริงโครงการของพระองค์ตามพระราชด� ำริ ๔,๐๐๐ กว่าโครงการนั้น ครึ่งหนึ่งเป็นการจัดหาน�้ ำเพื่อรักษาไว้ใช้ในการเพาะปลูก สิ่งที่พระองค์ทรงแน่พระราช- หฤทัยก็คือราษฎรไม่สามารถสร้างอ่างเก็บน�้ ำได้ สิ่งนี้คือปัญหาใหญ่ที่พระองค์ทรงแก้และค่อนข้างแน่ใจว่า ไม่มีทางที่ชาวบ้านจะสามารถมีห้วยได้ สันทัด โรจนสุนทร