สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 41 No. 3 July-September 2016 8 ถี่ถ้วนขึ้นในภาพรวม ซึ่งจะมีส่วนสร้างทักษะในการเข้าใจสิ่งที่สุนทรภู่คิดมอบให้ผ่านค� ำกลอน น่าสังเกตว่า ขณะที่สุนทรภู่แต่งถึงบทกับผู้หญิง แม้ระหว่างบวชเป็นพระ ก็แต่งเปิดเผยได้ภาพไว้ อย่างสนุก เหมือนอวดความสามารถของความเป็นชายไว้ในเชิงภาษาค� ำกลอน ขณะเดียวกันก็เหมือนเป็น ค� ำสารภาพการกระท� ำไปในตัว การที่มีผู้กล่าวว่า เพราะเป็นพระจึงแต่งบทสังวาสไม่ได้ จึงนับว่าคลาดเคลื่อน อยู่มาก อย่างไรก็ตาม ยังพอจะกล่าวได้อีกว่า สุนทรภู่พยายามถอดถ่ายชีวิตของตัวเองออกมาเป็นค� ำกลอน ซ�้ ำแล้วซ�้ ำอีก ด้วยส� ำนวนร�่ ำไร โอดครวญ ที่มีแนวโน้มดึงความสนใจผู้อ่านให้เข้าใจได้ว่า เป็นความรู้สึก ผิดหวัง ด้วยส� ำเนียงวิงวอน น้อยเนื้อต�่ ำใจ หรือในเชิงลบเป็นส่วนใหญ่ คล้ายจะสอนให้สังวรณ์จากประสบการณ์ ของตัวเอง เพื่อการละเว้นหรือระวังต่อไป จนมีผู้เอาไปตีความเลยไปถึงเหตุเพราะการถูกถอดยศ ถูกริบบ้าน หมดวาสนา ส่วนในเชิงบวกก็เป็นเรื่องของค� ำสัตย์ และบุญคุณที่สุนทรภู่คิดจะทดแทน ส่วนเรื่องการออกบวช ก็เป็นไปด้วยค� ำสัตยาธิษฐานที่มีกับพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ที่จะได้โอกาสแต่งค� ำกลอน ฝากไว้ในโลกตลอดไป ใช่การบวชหนีราชภัย ก็ได้มีการกล่าวไว้หลายครั้ง เช่น ในปีมะโรง พ.ศ. ๒๓๗๕ ขณะแต่งนิทานตอนที่ ๓๕ หน้า ๖๓๐ ว่า “ พระอภัยได้ทียินดีนัก จึงประจักษ์แจ้งจริงทุกสิ่งสรรพ์ อันยศศักดิ์อัครฐานการทั้งนั้น ไม่ผูกพันสารพัดเป็นสัจจา แม้ได้แต่แม่ละเวงที่เปล่งปลั่ง มาเหมือนดั่งมุ่งมาดปรารถนา ” สุนทรภู่ไม่เคยพูดถึงตัวเองว่าติดเหล้าแล้วท� ำให้แต่งค� ำกลอนได้คล่องแม้แต่ครั้งเดียว แต่ชี้แจง ผ่านตัวละครไว้ว่า เพราะต้องการใกล้ชิดกับผู้หญิง ถ้าเขาให้ดื่มก็ดื่ม เช่นในนิทานตอนที่ ๓๖, ๓๗, หน้า ๖๖๕, ๗๑๕ ที่แต่งในราวปีมะเส็งถึงปีมะแม พ.ศ. ๒๓๗๖-๒๓๗๘ ซึ่งเป็นเรื่องราวย้อนเหตุการณ์ กับนางงิ้ว หรือต่อมาใน “ นิราศพระแท่นดงรัง ” ส� ำนวนปีวอก พ.ศ. ๒๓๗๙ ในเค้ากับนางม่วง ก็มีตามล� ำดับ ว่า “ พระอภัยไม่เคยเสวยเหล้า แต่รักเขาก็ต้องตามด้วยความหลง ” “ พระว่าพี่นี้ไม่เคยกินเลยน้อง แต่ว่าต้องตามน�้ ำใจใครจะเหมือน ” “ ไม่เคยเมาเหล้าเข้มเต็มประดา เรียกร� ำภาอิงเขนยเลยหลับไปฯ ” “ ไม่เมาเหล้าแต่เมารักหนักอุรา เมายิ่งกว่าเมาเหล้ายิ่งเศร้าใจ ” แต่สุนทรภู่ก็เคยสารภาพไว้ใน “ นิราศภูเขาทอง ” ซึ่งแต่งเมื่อปีขาล พ.ศ. ๒๓๗๓ ในเค้าของ เหตุการณ์ที่ตัวเองท� ำไปโดยไม่คาดคิด เมื่อครั้งไปขอคืนดีกับนางจัน อาจพ่วงด้วยการอ้างบารมีของ พระเจ้าอยู่หัว หลังดื่มเหล้าย้อมใจถึงขั้น “ เมามัว ” หรือ “ มัวเมา ” แล้วเกิดปัญหาเพราะไปท� ำร้ายร่างกาย ญาติผู้ใหญ่ จนต้องรับพระราชทานโทษติดคุกในปีเถาะ พ.ศ. ๒๓๖๒ และยังเป็นพระราชประสงค์โดยพระองค์ กวาวเครือ และดินโป่งเป็น ดินถนัน ถันสุธา นมพระธรณี ในนิทานพระอภัยมณีค� ำกลอน