สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 41 No. 3 July-September 2016 6 โดยล� ำดับของเนื้อความต่าง ๆ ในนิทานที่ล้วนเป็นเค้าของเรื่องจริง สถานที่จริง หรือเหตุการณ์ จริง วัน เวลา จริง ที่ยังมีปรากฏตรงกันอยู่ในพงศาวดารไทย หรือประวัติศาสตร์ครั้งแล้วครั้งเล่าโดยตลอด คละด้วยประวัติของตัวสุนทรภู่เอง เหมือนในนิราศ หรือค� ำโคลงต่าง ๆ พร้อมล� ำดับภรรยารวม ๔ คน คือ นางจัน นางนิ่ม นางงิ้ว และนางม่วง รวมทั้งหนูพัด หนูตาบ หนูกลั่น (ลูกเลี้ยง) และหนูนิล โดยที่ตั้งแต่ ตอนที่ ๔๕ ที่แต่งราวปีฉลู พ.ศ. ๒๓๘๔ เป็นต้นไป ก็เป็นเค้าเรื่องราวกับกรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ และ เชื้อพระวงศ์คนไทยที่แตกแถว ซึ่งคงจะหมายถึงกรมหลวงรักษรณเรศร เช่น ตอนที่ ๕๔ หน้า ๑๑๐๕ ที่มีอยู่ ว่า “ เหมือนลูกยางห่างต้นหลุดหล่นไป ดังมิใช่ลูกเต้าเหล่าพงศ์พันธุ์ ” หรือตอนที่ ๕๙ หน้า ๑๑๘๙ ก็มีกล่าวว่า “ โอ้กรรมเอ๋ยเคยสร้างไว้ปางไร ลูกในไส้หรือมาเป็นไปเช่นนี้ ” และเมื่อถูกถอดยศเป็นหม่อม ไกรสร ก่อนถูกส� ำเร็จโทษในวันพุธที่ ๑๓ ธันวาคม ปีวอก พ.ศ. ๒๓๙๑ ก็มีกล่าวอยู่ในตอนที่ ๖๐ เช่นในหน้า ๑๒๑๑-๑๒๑๓ ว่า “ ฝ่ายพระบาทมาตุรงค์ทรงพระยศ ถอดโอรสรับบ� ำรุงชาวกรุงศรี ” “ พระชนนีเป็นวิสัยน�้ ำใจหญิง จะทอดทิ้งถอดยศโอรสา ” อีกทั้งสงครามไทยกับญวนรวม ๑๔ ปี ระหว่าง พ.ศ. ๒๓๗๖-๒๓๙๐ เพื่อ “ ป้องกันญวนมิให้ กลืนเขมร ” ที่ยังเป็นมาถึงปัจจุบัน อันเนื่องมาจากเขมรที่เริ่มไปฝักใฝ่ เป็นพระราชประวัติของพระบาทสมเด็จ พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งทรงทุ่มเทเสบียงเอาชนะศึกญวน เพื่อกู้พระเกียรติเอาเมืองเขมรคืน ดังค� ำกลอน ก่อนจบนิทาน ตอนที่ ๖๒ หน้า ๑๒๔๗ ว่า “ คราวสงครามสามทัพคนนับโกฏิ ต้องจ่ายโภชนาปรนพลขันธ์ ” บ่อยครั้งก็เป็นการย้อนเอาเรื่องเก่ามาแต่งใหม่ หรือเพิ่มเติมเช่นศึกเจ้าอนุวงศ์ ด้วยตัวละครและฉากที่ ต่างไป ที่พบบ่อยคือ ปะปนกันหลายเรื่องในย่อหน้าเดียวกัน หรือตอนเดียวกันซึ่งต้องการประสบการณ์และ ทักษะสูงที่จะเข้าใจได้ แต่ก็ไม่ตลอดอีก เนื่องจากในการค้นคว้าบทความแต่ละบทของผู้เขียนเกี่ยวกับสุนทรภู่ รวมทั้งเรื่องนี้ ส่วนหนึ่ง นอกจากเนื้อหาแล้วก็เป็นการสืบหาพฤติกรรมที่แสดงแนวทางของความรู้สึกนึกคิดส่วนตัวของสุนทรภู่ จากที่มีกล่าวอยู่ในผลงานชิ้นต่าง ๆ ซึ่งยังสะท้อนไปถึงของคนไทยทั่วไป โดยเฉพาะสมัยนั้น ที่ความรู้ ความคิดความอ่านทางวิชาการยังมีข้อจ� ำกัด ทุกค� ำจากงานของสุนทรภู่จึงได้รู้ว่าล้วนเป็นเรื่องแปลกใหม่ เมื่อเทียบกับงานค� ำกลอนของคนร่วมสมัย แม้หลายครั้งจะแต่งขึ้นจากฉากของต� ำนาน เรื่องเล่า หรือเค้า ของวรรณกรรม เช่น “ สวัสดิรักษาค� ำฉันท์ ” “ ขุนช้างขุนแผน ” “ อิเหนา ” “ นางสิบสอง ” “ จันทโครบ ” ซึ่งมีมาก่อนก็ตาม ดังนั้น จึงยังสังเกตได้ด้วยนิสัย และความสามารถเหมือนกลอนพาไปว่า แทบทุกครั้งของการแต่ง ย่อหน้าตลอดเรื่องพระอภัยมณี สุนทรภู่พยายามสอดไส้โดยไม่มีขั้นตอน ด้วยเรื่องนอกประเด็นอย่าง กวาวเครือ และดินโป่งเป็น ดินถนัน ถันสุธา นมพระธรณี ในนิทานพระอภัยมณีค� ำกลอน