2712_6485

6 จดหมายข่าวราชบัณฑิตยสถาน เลียนแบบอากัปกิริยาของม้า มีการแปรแถวเป็นกระบวนต่าง ๆ จำนวนผู้แสดงตั้งแต่ ๔ คนขึ้นไป ผู้หญิงแสดงล้วน แต่บางครั้งก็ใช้ ผู้ชายแสดง จัดแสดงประกอบในการแสดงมากมาย เช่น การแสดง โขนชุดปล่อยม้าอุปการ การแสดงละครชาตรีทรงเครื่องเรื่องรถเสน ตอนรถเสนจับม้า การแสดงละครเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผน ตอน ขุนแผนเลือกม้า บทวิเคราะห์ม้าคนเป็นระบำประกอบการแสดง ๑. แต่งกายด้วยชุดกางเกงขายาวมีระบายที่ปลายขาใส่กระ พรวน เสื้อแขนยาวผ่าอกมีระบายที่ปลายแขนเสื้อ กรองคอ ผ้ารัด เอว เข็มขัด สวมหัวม้าเปิดหน้า สีเป็นคู่ ดำ น้ำตาล เทา ฟ้า ขาว เป็นต้น ๒. ผู้แสดงตั้งแต่ ๔ คนขึ้นไป เป็นหญิงล้วนหรือชายล้วนก็ได้ ๓. กระบวนท่าเน้นการแปรแถว และความคึกคะนอง สนุกสนาน สวยงาม บทบาทม้าคนเป็นพาหนะมีบทบาท ๑. การแสดงโขน เรื่อง รามเกียรติ์ - ม้าอุปการ ลำตัวสีขาว หัวดำ ม้าของพระรามกษัตริย์แห่ง กรุงอโยธยา ปรากฏในการแสดงโขน ชุดพระรามครองเมือง การ แสดงละครในเรื่อง อิเหนา - ม้าอิเหนา สีขาวทั้งตัว ปรากฏในการแสดงละครในเรื่อง อิเหนา ตอนอิเหนาจากถ้ำ การแสดงละครนอกเรื่อง พระอภัยมณี - ม้าพระอภัยมณี ปรากฏในการแสดงละครนอกเรื่อง พระ อภัยมณี ตอนพบนางละเวง ๒. การแสดงละครนอก เรื่อง สุวรรณหงส์ - พญาม้าต้นของสุวรรณหงส์ ปรากฏในการแสดงละครนอก เรื่อง สุวรรณหงส์ ตอน กุมภณฑ์ถวายม้า การแสดงละครชาตรีทรง เครื่องเรื่อง รถเสน - ม้ารถเสน ปรากฏในการแสดงละครชาตรีทรงเครื่อง ตอน รถเสนจับม้า ๓. การแสดงละครเสภา เรื่อง ขุนช้างขุนแผน - ม้าสีหมอก ปรากฏในการแสดงละครเสภาเรื่องขุนช้าง ขุนแผน ตอนขุนแผนพานางวันทองหนี ๔. การแสดงละครนอกเรื่อง โกมินทร์ - ม้าโกเมศ โกมล ปรากฏในการแสดงละครนอกเรื่อง โกมินทร์ ตอนปราบไพราพ ไพรัญ ถึงรบธนูกกลด บทวิเคราะห์ม้าคนเป็นพาหนะมีบทบาท ดังนี้ ๑. สีกายเป็นไปตามพงศ์ของม้าแต่ละตัว ๒. แต่งกายทรงเครื่อง สวมหัวม้าเปิดหน้า มีรองเท้าสวมเพื่อ ให้มีเสียงเวลากระโดด ตามฐานันดรของผู้เป็นเจ้าของ ๓. นอกจากจะเป็นพาหนะแล้วยังเป็นเพื่อนคู่คิด คอยดูแล ตัก เตือน และช่วยเหลือ ข้อสำคัญคือเป็นม้าพูดได้ผู้แสดงต้องมีความ แข็งแรง โดยเฉพาะกำลังขา ที่จะใช้ในการเต้นท่าม้า ๕. กระบวนท่าในบางครั้ง ผู้ขี่อาจต้องขึ้นเหยียบม้าเรียกว่าขึ้น ลอย เพราะฉะนั้น ผู้แสดงเป็นม้าต้องเป็นฐานได้อย่างแข็งแรง มั่นคงในระหว่างแสดง ม้ากับผู้ขี่ต้องมีความสามัคคี ถ้อยทีถ้อย อาศัย รู้จักผ่อนปรน เพราะม้ากับผู้ขี่เสมือนเป็นหนึ่งเดียวกัน ต้อง แสดงให้ได้ตามจังหวะที่รวดเร็ว สนุกสนาน บทบาทม้าจริงเป็นพาหนะ การแสดงละครเสภา เรื่อง ขุนช้างขุนแผน ตอนพลายชุมพล ออกรบ - ม้ากะเลียวใช้บทเช่นเดียวกับม้าคนแสดง และเป็นการแสดง เฉพาะครั้งคราวในโอกาสพิเศษเท่านั้น บทวิเคราะห์ม้าจริงเป็นพาหนะ ๑. เป็นการแสดงเฉพาะกิจเท่านั้น ไม่ได้จัดแสดงเป็นประจำ ๒. ม้าที่นำมาประกอบการแสดง จะต้องเป็นม้าที่ได้รับการ ฝึกหัดมาเป็นอย่างดี ไม่ตื่นต่อเสียงดนตรี และผู้ชมจำนวนมาก ๓. ผู้แสดงจะต้องได้รับการฝึกหัดขี่ม้า จนเกิดความชำนาญ ๔. การแสดงต้องแสดงกลางแจ้ง จึงจะเหมาะสม ๕. ต้องมีผู้ดูแลม้าโดยเฉพาะ เพื่อป้องกันอุบัติเหตุ ที่อาจจะเกิด ขึ้นกับผู้แสดง และผู้ชม บทบาทม้าคนเป็นพาหนะ แต่เป็นม้าลูกผสม ๑. การแสดงละครนอก เรื่อง พระอภัยมณี - ม้านิลมังกร อาศัยอยู่ในทะเล เป็นม้าดี มีเขี้ยวเป็นเพชร เกล็ดเป็นนิล และมีลิ้นเป็นปาน คงทนต่อศาสตราวุธสารพัด ปรากฏ ในการแสดงละครนอกเรื่อง พระอภัยมณี ตอนสุดสาครจับม้า บทวิเคราะห์ม้าคนเป็นพาหนะ แต่เป็นม้าลูกผสม ๑. การแต่งกาย แต่งตามพงศ์ของม้า สวมหัวปิดหน้า ๒. นอกจากจะเป็นพาหนะแล้วยังเป็นเพื่อนคู่คิด คอยดูแล ตัก เตือน และช่วยเหลือ ๓. ผู้แสดงต้องมีความแข็งแรง โดยเฉพาะกำลังขา ที่จะใช้ใน การเต้นท่าม้า ๔. ในระหว่างแสดง ม้ากับผู้ขี่ต้องมีความสามัคคี ถ้อยทีถ้อย อาศัย รู้จักผ่อนปรน เพราะม้ากับผู้ขี่เสมือนเป็นหนึ่งเดียวกัน ต้อง แสดงให้ได้ตามจังหวะที่รวดเร็ว สนุกสนาน บทบาทม้าคนเป็นตัวเอกของเรื่อง ไม่ได้เป็นพาหนะ การแสดงละครนอกเรื่อง แก้วหน้าม้า - ม้าในความหมายของคนไม่สวย กระโดกกระเดก ปรากฏใน การแสดงละครนอกเรื่อง แก้วหน้าม้า บทวิเคราะห์ม้าคนเป็นตัวเอกของเรื่อง ไม่ได้เป็นพาหนะ ๑. ผู้แสดงสวมบทบาทผู้หญิง แสดงด้วยท่าทางกระโดกกระเดก ประหนึ่งกิริยาของม้า ๒. แต่งกาย ตามฐานันดร แต่สวมหัวม้าเปิดหน้า ๓. มีความคล่องแคล่ว ว่องไว กระฉับกระเฉง ๔. มีความแข็งแรง โดยเฉพาะขาที่จะต้องวิ่งไป-มา หรือ กระโดดขึ้น-ลงเตียง ๕. มีปฏิภาณไหวพริบ แก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า ๖. มีความสามารถแสดงได้หลายบทบาท ดีใจ เสียใจ ร้องไห้ ริษยา และตลก นอกจากความไพเราะของวรรณกรรม ความวิจิตรงดงามของ เครื่องแต่งกาย และหัวม้า รวมทั้งเสียงของดนตรีที่มีความไพเราะ ดังกล่าวแล้ว ยังปรากฏมีการสืบทอดกระบวนท่ารำของม้า ในการ แสดงโขน ละคร อีกมากมาย ซึ่งแสดงออกถึงความสวยงาม สนุกสนาน ปราดเปรียว คล่องแคล่ว ว่องไว และท่วงทีของม้าโดย ธรรมชาติ ผสมผสานกับกระบวนท่ารำตามแบบนาฏศิลป์ไทย