2712_6485

5 ปีที่ ๒๒ ฉบับที่ ๒๕๖ เดือนกันยายน ๒๕๕๕ ๑. มีความแข็งแรง ปราดเปรียว ว่องไว ๒. มีความซื่อสัตย์ จงรักภักดีต่อผู้เป็นนาย ๓. มีความกตัญญู รู้จักบุญคุณ ๔. มีความรับผิดชอบ ในหน้าที่ที่ได้รับมอบหมาย ๕. มีความเฉลียวฉลาด หลักแหลม บทบาทของม้าปรากฏในนาฏกรรมการแสดงโขน ดังนี้ บทบาทม้าแผง ๑. การแสดงโขน เรื่องรามเกียรติ์ - ม้าของพญาทูษณ์ ผ่านดำ พญาทูษณ์น้องร่วมครรภ์ ทศกัณฐ์ กายสีม่วงแก่ มงกุฎกระหนก - ม้านิลพาหุ ลำตัวสีดำ ปากแดง ม้าของวิรุญจำบัง พญา ยักษ์วิรุญจำบังกายสีม่วงแก่ มงกุฎหางไก่ เป็นโอรสพญาทูษณ์ เจ้า กรุงจารึก สามารถหายตัวได้ทั้งตนและม้า เมื่อครั้งออกรบกับ พระราม ม้านิลพาหุถูกศรพระรามฆ่าตาย - ม้าวิรุญมุข ตัวสีขาว หัวสีดำ วิรุญมุขโอรสวิรุญจำบัง หน้ายักษ์กุมาร กายสีเขียว มีหอกเป็นอาวุธ - ม้านิลพาหุ พื้นขาว แซมดำ ม้าของนนยวิก ผู้เป็นโอรส ของมารีจกับนางเจษฎา มีน้องชายชื่อวายุเวก กายสีเขียว - ม้าเมฆมาลา ผ่านดำ ม้าของวายุเวก กายสีมอคราม - ม้าของทศคิรีวัน ผ่านขาว ทศคิรีวันเป็นโอรสทศกัณฐ์ กับนางช้างพัง กายสีเขียว มงกุฎกาบไผ่ จมูกเป็นงวงช้าง - ม้าของทศคิรีธร ผ่านดำ เป็นพี่น้องฝาแฝดกับทศคิรีวัน กายสีหงดิน มงกุฎกาบไผ่ จมูกเป็นงวงช้าง ๒. การแสดงละครใน เรื่องอิเหนา - ม้าแผงสังคามาระตา ม้าแผงวิหยาสะกำ - ม้าแผงอิเหนา ม้าแผงกะหมังกุหนิง ปรากฏในการแสดง ละครในเรื่องอิเหนา ตอนศึกกะหมังกุหนิง การแสดงละครในเรื่องอุณรุท - ม้าแผงพระอุณรุท ปรากฏในการแสดงละครในเรื่อง อุณรุท ตอนกลอุบายเทพไท ๓. การแสดงละครเสภา เรื่องขุนช้างขุนแผน - ม้าแผงพลายชุมพล สีกะเลียว (สีเขียวอมดำ) ปรากฏใน การแสดงละครเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผน ตอนพลายชุมพลแต่งตัว ๔. การแสดงละครพันทางเรื่องราชาธิราช - ม้าแผงสมิงพระราม ปรากฏในการแสดงละครพันทาง เรื่องราชาธิราช ตอนสมิงพระรามอาสา ๕. การแสดงละครนอก เรื่องสังข์ทอง - ม้าแผงพระอินทร์ และม้าแผงพระสังข์ ปรากฏในการ แสดงละครนอกเรื่องสังข์ทอง ตอนตีคลี บทวิเคราะห์ม้าแผง ๑. อุปกรณ์ประกอบการแสดงอย่างหนึ่ง ซึ่งได้กล่าวลักษณะไว้ แล้วในช่วงต้น ๒. สีของม้าเป็นไปตามพงศ์ของม้าแต่ละตัว ๓. ใช้ตะขอที่ติดอยู่ข้างม้าแผง เกี่ยวกับสายเข็มขัดด้านขวา ของลำตัวผู้แสดง ๔. เป็นม้าที่มีบทบาทไม่มากนัก แต่บทบาทจะไปเน้นอยู่ที่ผู้ขี่ มากกว่า ๕. เพื่อให้ผู้แสดงสามารถแสดงกระบวนท่ารำได้อย่าง คล่องแคล่ว ว่องไว ๖. การแสดงในตอนขี่ม้าเน้นในเรื่องของการต่อสู้และการ ติดตาม ๗. ที่สำคัญคือผู้ขี่จะร่ายรำกระบวนท่า โดยใช้เท้าแทนการเต้น ของม้าในท่าต่าง ๆ ๘. กระบวนท่าหลักของการขี่ม้าคือ มือซ้ายจับที่หูม้าแผงใน ลักษณะจีบมือ เมื่อหยุดยืนจะยกเท้าซ้าย ให้ส้นเท้าติดอยู่ที่เข่าขวา มือขวาถือแส้ประกอบการรำ ๙. ในระหว่างแสดง ผู้แสดงจะต้องใช้ความระมัดระวังไม่เช่น นั้นม้าแผงอาจจะหลุดจากสายเข็มขัด แล้วตกลงมาได้ ม้าแผงนี้มีกล่าวถึงเป็นข้อมูลสำคัญอยู่ในสูจิบัตรการแสดง ละครเรื่อง ขุนช้างขุนแผน ตอนพระไวยแตกทัพ หน้า ๑๔ ความว่า “ท่านผู้ดูจะสังเกตเห็นแผงรูปม้าผูกห้อยติดอยู่ ณ สะเอวข้าง ขวาของตัวละคร ตามแบบแผนการแสดงนาฏกรรมไทย สมมติว่า ตัวละครที่ผูกแผงรูปม้าเช่นนี้กำลังนั่งอยู่บนหลังม้า และท่านจะ สังเกตเห็นจังหวะลีลาท่าเหยาะย่าง เผ่นโผน อย่างน่าดู ซึ่งอาจารย์ นาฏศิลป์ไทยได้เลียนกิริยาอาการของม้า นำมาประดิษฐ์ขึ้นไว้เป็น แบบฉบับของนาฏศิลป์ไทยสืบมา” บทบาทม้าคนเทียมรถไม่มีบทบาท ๑. การแสดงโขน เรื่องรามเกียรติ์ - ม้าเทียมราชรถท้าวมาลีวราช สวมหัวม้าเปิดหน้า แต่ง กายสีเทา ปรากฏในการแสดงโขนชุดท้าวมาลีวราชว่าความ - ม้าเทียมราชรถพระราม สวมหัวม้าเปิดหน้า แต่งกาย สีเทา หรือสีน้ำตาล ออกทำสงครามกับบรรดายักษ์ที่เป็นปรปักษ์กับ พระองค์ - ม้าเทียมราชรถพระสัตรุด สวมหัวม้าเปิดหน้า แต่งกายสี เทา หรือสีน้ำตาล ออกทำสงครามกับบรรดาพญายักษ์ที่เป็นปรปักษ์ กับพระองค์ในการแสดงละครนอกเรื่องพระอภัยมณี - ม้าเทียมราชรถนางสุวรรณมาลี ปรากฏในการแสดง ละครนอกเรื่องพระอภัยมณี ตอนหึงละเวง บทวิเคราะห์ม้าคนเทียมรถไม่มีบทบาท ๑. แต่งกายด้วยชุดติดกัน คอกลมผ่าหลังติดซิป แขน และขา ยาว สีเทา น้ำตาล หรือขาว มีกรองคอ และผ้าผูกเอว เมื่อผูกเป็น โบว์แล้วก็หันโบว์ไปไว้ด้านหลังแทนหางม้า สวมหัวม้าเปิดหน้า ๒. ใช้ผู้แสดง ๒ คน และควรคัดเลือกให้มีความสูงเท่ากัน เพราะผู้แสดงจะต้องลากราชรถ โดยใช้มือทั้งสองจับที่คานด้านหน้า รถ ลากออกไปด้านหน้าเวที หากขนาดความสูงไม่เสมอกันราชรถก็ อาจจะเอียงได้ ๓. ผู้แสดงจะต้องได้รับการฝึกลากราชรถเข้าออก ไม่เช่นนั้น อาจลากรถถูไปกับประตูทางออกหรือข้างเวที ๔. ที่สำคัญคือเมื่อผู้แสดงขึ้นหรือลงราชรถ ผู้แสดงเป็นม้าจะ ต้องกดราชรถไว้ ไม่เช่นนั้นรถก็จะหงายได้ ๕. การลากราชรถ ผู้แสดงเป็นม้าจะต้องรู้จักการตีวง เพื่อให้ ราชรถอยู่ในตำแหน่งที่ต้องการ และจะต้องมีความสามัคคี บทบาทม้าคนเป็นระบำประกอบการแสดง ม้าหลายตัวหลากสีจับเป็นคู่ ออกเต้นตามจังหวะด้วยท่วงท่า