รวมเล่ม

๒๙ เพิ่งอ้าง , หน้า ๑๕๓. .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๙ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๗ 52 สองวันต่อมา ทรงรับสั่งให้หาพระยาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค ต่อมาคือ สมเด็จเจ้าพระยา บรมมหาศรีสุริยวงศ์, พ.ศ. ๒๓๕๑–๒๔๒๕) จางวางมหาดเล็ก เข้าเฝ้า ทรงรับสั่งว่า “การแผ่นดินไป ข้างหน้าไม่เห็นผู้ใดที่จะรักษาแผ่นดินได้” เจ้านายบางองค์ก็เป็นคนพระกรรณเบา บางองค์ก็ไม่รู้จัก การงาน “ที่สติปัญญาพอจะรักษาแผ่นดินได้อยู่ ก็เห็นแต่ท่านฟ้าใหญ่ ท่านฟ้าน้อย” แต่กระนั้นก็มี ข้อไม่ชอบพระทัยบางประการ จึงทรงอนุญาตอีกครั้งหนึ่งให้ที่ประชุมเลือกเจ้านายที่จะสืบสันตติวงศ์ “สุดแต่เห็นพร้อมเพรียงกัน” ที่พระบาทสมด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงรับสั่งถึง ๒ ครั้ง ให้ขุนนางเลือกเจ้านายที่เหมาะ สมที่สุด ที่จะรักษาบ้านเมืองได้ โดยความเห็นชอบร่วมกัน คือ มหาชนนิกรสโมสรสมมุต เช่นเดียวกับ ที่พระองค์ได้รับการอัญเชิญให้ขึ้นครองราชย์ ที่ประชุมของขุนนาง โดยเจ้าพระยาพระคลัง ว่าที่สมุหพระกลาโหม (ดิศ บุนนาค) เป็นผู้มี บทบาทสำ �คัญ เห็นชอบในการอัญเชิญท่านฟ้าใหญ่ (สมเด็จพระอนุชาธิราช เจ้าฟ้ามงกุฎ) ซึ่งผนวช อยู่วัดบวรนิเวศวิหาร ขึ้นครองราชสมบัติ ตั้งแต่ก่อนที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวจะเสด็จ สวรรคต โดยทรงรับสั่งว่า “ท่านผู้หลักผู้ใหญ่พร้อมใจกันอัญเชิญแล้วก็จะต้องรับ” ๒๙ เมื่อขึ้นครอง ราชสมบัติทรงพระนามว่า พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และในสร้อยพระนามปรากฏคำ � “มหาชนนิกรสโมสรสมมุต” อยู่ด้วยเป็นครั้งแรก พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเจ้าฟ้าน้อย (เจ้าฟ้าจุฑามณี) เป็น กษัตริย์องค์ที่ ๒ ทรงพระนามว่า พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ทำ �นองเดียวกันกับสมเด็จ พระนเรศวรมหาราช (พ.ศ. ๒๑๓๓–๒๑๔๘) ทรงสถาปนาสมเด็จพระเอกาทศรถ พระอนุชา เป็น กษัตริย์องค์ที่ ๒ (พ.ศ. ๒๑๔๘–๒๑๕๓) ทรงยศศักดิ์ยิ่งกว่าพระมหาอุปราช เมื่อ ๒๖๑ ปีมาแล้ว แต่ พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จสวรรคตก่อนในปลาย พ.ศ. ๒๔๐๘ ขณะมีพระชนม์ ๕๘ พรรษา ทำ �นองเดียวกับพระมหาอุปราชในรัชกาลที่ ๒ และ ๓ และพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้า อยู่หัวก็ไม่ได้ทรงแต่งตั้งเจ้านายพระองค์ใดให้ดำ �รงตำ �แหน่งแทน “มหาชนนิกรสโมสรสมมุต” : พระราชประเพณีการสืบราชสมบัติสมัยรัตนโกสินทร์ พ.ศ. ๒๓๒๕–๒๔๒๙