รวมเล่ม

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๙ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๗ 297 วนิดา ขำ �เขียว ๕. ความตายของฉัน (My Death) ๑๖ ความตายเป็นสิ่งที่ทุกคนต้องประสบ และไม่มีใครสามารถนำ �ความตายของใครออกไปให้ พ้นได้ ความตายจึงเป็นความทุกข์และความเจ็บปวดชนิดหนึ่ง จุดหมายของการตายคือการหยุด นั่น คือหยุดการกระทำ �ทุกอย่าง ความตายจึงเป็นจุดจบของการมีอยู่ แต่กระนั้นมนุษย์ทุกคนมีอิสระที่จะ เลือกตาย ถ้าเขาไม่พอใจที่จะมีชีวิตอยู่ต่อไป การที่คนส่วนมากมีความทุกข์เพราะความตายด้วยเหตุ ที่ว่าทุกคนต้องการภาวะที่มั่นคง ไม่ต้องการความดับสูญ นั่นคือมีความปรารถนาที่จะมีภาวะแบบ พระเป็นเจ้า ซึ่งไม่มีวันเป็นไปได้เพราะพระเป็นเจ้าเป็นภาวะที่เป็นไปไม่ได้ และมนุษย์ส่วนมากใฝ่ฝัน ในสิ่งที่เป็นไปไม่ได้นี้ จึงเกิดภาวะแปลกแยกอันเป็นเหตุให้จิตใจมนุษย์มีแต่ความกังวล ไม่มีความสงบ ตามที่กล่าวมาแล้วนี้ซาทร์เชื่อว่า สถานการณ์ต่าง ๆ ไม่มีความหมายต่อมนุษย์เลย แต่ตัว เราต่างหากที่เป็นผู้ทำ �ให้สถานการณ์เป็นอุปสรรคกีดขวางการตัดสินใจและการกระทำ � มนุษย์มีเสรี ภาพในการเลือกและการกระทำ � แต่การที่คนส่วนมากไม่ยอมเลือกเพราะเกรงว่าจะเลือกผิดจึงหนี ความรับผิดชอบและปล่อยตนไปตามกระแสสังคมโดยละทิ้งความเป็นมนุษย์และทิ้งเสรีภาพที่ตนมีอยู่ การทำ �เช่นนี้ซาทร์ประณามว่าเป็นการลดคุณค่าของความเป็นมนุษย์และกระทำ �ตนเหมือนก้อนหิน ก้อนหนึ่ง จึงทำ �ให้เกิดศรัทธาเลวหรือการหลอกตนเอง ซึ่งทำ �ให้ตนเองมีลักษณะใดลักษณะหนึ่ง เช่น การพยายามทำ �ตนเป็นคนดีและการพยายามเป็นคนจริงใจกับคนทุกคน ทั้งหมดนี้ล้วนเป็นการ เสแสร้งแกล้งทำ �ในสิ่งที่ตนเองไม่ได้เป็น ซาทร์คิดว่ามนุษย์ทุกคนเป็นผู้ให้ความหมายกับทุกสิ่งในโลก และทุกคนมีเสรีภาพในการเลือกที่จะเป็นอะไรก็ได้แต่ทุกคนจะต้องมีความรับผิดชอบต่อการเลือก และการกระทำ �ทั้งมวลที่เราเลือก การเลือกจึงเป็นเนื้อแท้แห่งภาวะของตนเองและการกระทำ �ก็ เป็นผลมาจากการเลือก เมื่อใดที่เราเลือกที่จะไม่กระทำ �อะไร เราย่อมมีเสรีภาพที่จะปฏิเสธ ดังนั้น ภายในเสรีภาพจึงมีการปฏิเสธและการที่เราปฏิเสธย่อมแสดงให้เห็นว่าเรามีเสรีภาพ มนุษย์ในทัศนะ ของซาทร์เป็นภาวะสำ �หรับตนเองที่ไม่มีอะไรเลย หรือเราอาจกล่าวได้ว่ามนุษย์เป็นความว่างเปล่า (nothingness) ถึงแม้จะมีสำ �นึก แต่สำ �นึกนั้นมีอยู่ในชั่วระยะเวลาหนึ่งแล้วก็สลายไป เพื่อให้เกิดความเข้าใจในแนวคิดเรื่องเสรีภาพของซาทร์ ในที่นี้ขอยกตัวอย่างบทละครเรื่อง Huis clos (No Exit) ซึ่งมีความหมายว่า “ไม่มีทางออก” บทละครเรื่องนี้สะท้อนให้เห็นถึงแนวคิด ทางปรัชญาของซาทร์ที่เชื่อว่ามนุษย์ทุกคนล้วนมีอิสรภาพในทุกสถานการณ์ มนุษย์จึงสามารถที่ จะเลือกตัดสินใจได้อย่างเสรีในการที่จะเป็นในสิ่งที่เขาเลือก และชะตาชีวิตเป็นสิ่งที่มนุษย์กำ �หนด มิใช่อำ �นาจเหนือธรรมชาติอื่นใดที่จะดลบันดาลให้เป็นไป มนุษย์ทุกคนควรมีความรับผิดชอบต่อ สิ่งที่ตนกระทำ �และไม่ควรหลีกเลี่ยงความรับผิดชอบที่มาจากความตั้งใจและความมุ่งมั่นของตนเอง ๑๖ Ibid . pp. 511-553.