รวมเล่ม

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๙ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๗ 294 มนุษย์บนเส้นทางสู่เสรีภาพของซาทร์ ให้แก่คนอื่นหรือสิ่งอื่นหรือโทษสิ่งแวดล้อมว่าเป็นตัวบีบบังคับตนให้กระทำ �สิ่งนั้นๆทั้งนี้มันเป็นความ พยายามที่จะหนีจากความทุกข์ เมื่อตนเองต้องเผชิญหน้ากับเสรีภาพ ซึ่งความรู้สึกที่ตนเองสร้างขึ้น มาในใจเพื่อปกปิดความกังวลใจนี้คือ สภาวะหลอกตนเองให้กระทำ �อะไรต่าง ๆ ไป จึงเหมือนกับวัตถุ ที่ไม่ยอมคิดหรือตัดสินใจ แต่ปล่อยตัวปล่อยตนไปตามสภาวะหรือเล่นบทบาทไปตามที่สังคมกำ �หนด ดังนั้นเสรีภาพจึงเป็นเรื่องสำ �คัญสำ �หรับซาทร์เพราะเป็นเครื่องตัดสินความเป็นมนุษย์ที่มีศักดิ์ศรีและ มีความกล้าหาญที่จะเลือกกระทำ �สิ่งต่าง ๆ โดยมีความรับผิดชอบต่อผลของการกระทำ �นั้น มนุษย์ที่มี เสรีภาพจึงเป็นบุคคลที่พึ่งตนเองโดยไม่พึ่งพิงอำ �นาจที่ตนมองไม่เห็นหรือโยนความรับผิดชอบต่อการ เลือกด้วยการปล่อยตนไปตามกระแสต่าง ๆ ที่หลั่งไหลเข้ามาแล้วตนเองก็ฝากชีวิตและความหวัง ไว้กับสิ่งเหล่านั้น การตัดสินใจเลือกด้วยตนเองอย่างมีอิสระแล้วกระทำ �สิ่งนั้นไปตามจุดมุ่งหมายที่ ตนเลือกจึงเป็นการใช้เสรีภาพที่แท้จริง ดังนั้นการมีเสรีภาพมิได้หมายความว่าตนต้องไขว่คว้าสิ่งที่ ปรารถนานั้นให้ได้ และจุดหมายปลายทางมิใช่ตัวกำ �หนดการมีเสรีภาพ แต่เสรีภาพเกิดจากการที่เรา เลือกสิ่งใดก็ตามแล้วยอมรับผลที่ตามมาในภายหลัง เช่น เรามีจุดหมายที่จะไปตุรกีและชิคาโก แต่เรา มีเงินจำ �กัด ถ้าเราใช้เงินนี้หมดไปกับการเที่ยว เราจะไม่มีเงินเก็บออมสำ �หรับการซ่อมแซมบ้าน ความ ต้องการที่จะไปทั้ง ๒ แห่งพร้อมกันในปีเดียวย่อมมีผลกระทบต่อการใช้จ่ายในการซ่อมแซมบ้าน ซึ่ง เราต้องยอมรับผิดชอบต่อผลที่ตามมาด้วยใจสงบจุดหมายเป็นสิ่งที่มนุษย์ตั้งขึ้นมาเองโดยไม่มีอะไร มากำ �หนดให้เราทำ � เรามีเสรีภาพที่จะทำ �หรือไม่ทำ �ก็ได้ ซาทร์จึงปฏิเสธแนวคิดของพวกนิยัตินิยม เพราะเขาคิดว่าตัวสาเหตุเป็นสิ่งที่มนุษย์กำ �หนดขึ้นมา มนุษย์มีเสรีภาพที่จะเลือกมีหรือเลือกเป็น อะไรก็ได้ การที่คนส่วนมากไม่ใคร่ใช้อิสรภาพที่ตนเองมีอยู่ในการเลือกก็เพราะไม่ต้องการพบกับ อุปสรรค ไม่ต้องการความรับผิดชอบ และไม่ต้องการพบกับความเสี่ยงใด ๆ พวกเขาต้องการความ สะดวกสบาย จึงดำ �เนินชีวิตแบบไม่เป็นตัวของตัวเอง ซึ่งไม่ต่างกับวัตถุที่ไม่ต้องตัดสินใจ ไม่ต้องรับ ผิดชอบต่อตนเองและผู้อื่น คนที่ทำ �ตนเป็นเหมือนวัตถุย่อมเป็นทาสของระบบกฎเกณฑ์และค่านิยม ต่าง ๆ ของสังคมและศาสนา การกระทำ �เช่นนี้ซาทร์ถือว่าเป็นการลดคุณค่าของตนเองทั้งๆที่เสรีภาพ เป็นสิ่งที่มีมาพร้อมกับตัวมนุษย์ ดังนั้นการที่ใครบางคนพยายามที่จะหนีจากเสรีภาพซึ่งเป็นสิ่งที่ถูก กำ �หนดมานี้ก็เท่ากับว่าเขาหนีความจริงนั่นคือเขาใช้เสรีภาพที่มีอยู่เพื่อหนีจากเสรีภาพของตนเอง แล้วเกิดความสำ �คัญผิด โดยหลอกตนเองว่าไม่มีเสรีภาพ ทั้ง ๆ ที่มันเป็นการใช้เสรีภาพปฏิเสธเสรีภาพ อย่างไรก็ตาม ถึงแม้ว่าเสรีภาพจะเป็นสิ่งที่ทำ �ให้เราสามารถเลือกกระทำ �สิ่งใดก็ตามได้อย่าง เสรี แต่ตัวเสรีภาพเองกลับไม่มีอิสระ มันจำ �เป็นต้องมีอยู่ ไม่มีไม่ได้ เพราะถูกกำ �หนดมาแล้วให้มีมา พร้อมกับตัวเอง ซาทร์จึงกล่าวว่า “It is not free not to be free.” ๑๕ นั่นคือ เสรีภาพไม่มีอิสระ ที่จะไม่มีอยู่ แต่เสรีภาพเป็นสิ่งที่ต้องมีอยู่โดยที่มันไม่มีอิสระที่จะหนีจากความมีอยู่นี้ไปได้ และการ ๑๕ Ibid . p. 508.