รวมเล่ม

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๙ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๗ 291 วนิดา ขำ �เขียว ในตนเองแล้วสังเกตปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นนี้ จึงทำ �ให้เขาเห็นว่าสารัตถะเป็นผลิตผลของเหตุผลที่ ไม่มีอยู่จริง ฉะนั้น เราควรศึกษาที่ตัวเราเองโดยตรง ซึ่งจะทำ �ให้เราเห็นว่าสารัตถะคือ ปรากฏการณ์ ทั้งหลายที่สัมพันธ์กัน ซาทร์ไม่ยอมรับในวิญญาณที่เป็นอัตตา เมื่อเขากล่าวถึงความสำ �นึก (consciouness) จึง หมายถึง การรับรู้ หรือหมายถึงความสำ �นึกที่ไม่ใช่สิ่งที่เป็นจริงในตัวเอง หรือภาวะในตัวเองและไม่ เป็นสิ่งที่ตายตัว แต่เป็นสิ่งที่เกิดและดับตลอดเวลา ฉะนั้นความสำ �นึกของมนุษย์จะไม่มีวันถึงขีดขั้น ของความเต็มและไม่เป็นอะไรเลย มนุษย์จึงมีเสรีภาพที่จะยอมรับหรือปฏิเสธ ๗ ด้วยเหตุนี้ซาทร์จึงไม่ เชื่อในเรื่องโลกหน้าและสิ่งเหนือโลกทั้งหลาย ซาทร์เชื่อว่าไม่มีวิญญาณที่เป็นตัวตน มีแต่สิ่งที่เรียกว่า วิญญาณ ซึ่งเป็นเพียงกระแสของความสำ �นึกที่เกิดและดับ ฉะนั้น มนุษย์ควรอยู่กับปัจจุบันและกล้าที่ จะเผชิญหน้ากับปัญหาต่าง ๆ โดยมีความรับผิดชอบต่อเหตุการณ์เฉพาะหน้าที่เกิดขึ้น ด้วยวิธีพรรณนาปรากฏการณ์นี้เอง ซาทร์จึงเชื่อว่ามีความจริงอยู่ ๒ ประเภท คือ ๑. ภาวะในตนเอง (being-in-itself หรือ l’être-en-soi) ภาวะในตนเอง หมายถึง ภาวะที่ไม่ต้องทำ �การอะไร มีความเต็มในตัวเอง จึงไม่ปรารถนาที่ จะเป็นอะไร เพราะไม่มีจิตหรือไม่มีความสำ �นึก ทำ �ให้ไม่สามารถตอบรับหรือปฏิเสธ ไม่มีการตัดสิน ใจ ไม่มีการวิเคราะห์ มันจึงเป็นสิ่งที่มันเป็นหรือเป็นภาวะที่เป็นตนเองตลอดกาล ได้แก่ ก้อนหิน ดิน สิ่งของ และวัตถุต่าง ๆ ๘ ๒. ภาวะสำ �หรับตนเอง (being-for-itself หรือ l’ être-pour-soi) ภาวะสำ �หรับตนเอง หมายถึง ภาวะที่มีจิตหรือความสำ �นึกซึ่งสามารถที่จะตัดสินใจตอบรับ หรือปฏิเสธ ทั้งนี้เพราะจิตหรือความสำ �นึกนี้เป็นความว่างเปล่าที่เราสามารถใส่ความคิดนึกและการ สร้างสรรค์ ซึ่งเมื่อใส่เข้าไปในความสำ �นึกนี้แล้วย่อมไม่มีวันเต็ม จึงต่างกับวัตถุที่เต็มนิ่งอยู่อย่างนั้น ตลอดกาลภาวะสำ �หรับตนเองได้แก่ อัตถิภาวะทั้งหลายที่มีความสำ �นึก มีความมุ่งหมาย มีอิสระที่ สามารถกำ �หนดคุณค่าให้แก่ทุกสิ่ง และสามารถตัดสินใจเลือกที่จะเป็นหรือไม่เป็นอะไรก็ได้ ซึ่งโดย ทั่วไปแล้วภาวะสำ �หรับตนเองนี้ ซาทร์หมายถึงมนุษย์ ดังนั้นเราจะเห็นได้ว่ามนุษย์ไม่เหมือนกับวัตถุ เพราะมีความสำ �นึก แต่ความสำ �นึกนี้จะมีอยู่อย่างลอย ๆ ไม่ได้ จึงจำ �เป็นที่จะต้องมีวัตถุของความ สำ �นึกอันได้แก่ ปรากฏการณ์ต่าง ๆ ซึ่งปรากฏการณ์และความสำ �นึกนี้มีอยู่อย่างสัมพันธ์กัน มนุษย์ เป็นอัตถิภาวะที่มีทั้งกายและจิต ส่วนที่เป็นจิตนั้นไม่ใช่วิญญาณที่ล่องลอยไปมา แต่เป็นความสำ �นึก ที่มีการเกิดและดับ มนุษย์จึงมีความคิด มีจินตนาการ มีการสร้างสรรค์ และสามารถกำ �หนดคุณค่า ๗ Jean-Paul Sartre. Being and Nothingness . Translated by Hazel E. Barnes. 2010, pp. 7-12. ๘ Ibid. pp. 18-30, 650.