รวมเล่ม

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๙ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๗ 231 ภัทรพร สิริกาญจน ๖. สรุป การแพทย์แผนไทยเป็นการแพทย์ที่ปรับวิธีการรักษาพยาบาลไปตามปรากฏการณ์ที่ เปลี่ยนแปลงไปและตามสภาวะที่เป็นจริงในขณะนั้น ๆ ของผู้ป่วย จึงมีความแตกต่างกับการแพทย์ แผนตะวันตกซึ่งเทคนิควิธีทางการแพทย์ใช้กับผู้ป่วยทุกคนเหมือนกันหมด ในขณะที่การแพทย์แผน ไทยจำ �เป็นต้องอาศัยความรู้เกี่ยวกับส่วนย่อยแต่ละส่วนของชีวิตมนุษย์ซึ่งเปลี่ยนแปลงไปตามการใช้ ชีวิตของมนุษย์แต่ละคนตลอดเวลา การแพทย์แผนไทยซึ่งอาศัยวัฒนธรรมและความรู้ทางพระพุทธ- ศาสนาจึงไม่จำ �เป็นต้องพิสูจน์คุณค่าของตนเองโดยอ้างอิงความเป็นวิทยาศาสตร์แบบตะวันตก และ สามารถยืนยันคุณค่าและความหมายของตนเองในการเอื้อประโยชน์ให้ผู้ป่วยทุกชนชาติได้ในบริบท ของโลกหลังนวยุคเช่นในปัจจุบัน.