รวมเล่ม

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๙ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๗ 186 มัชฌิมนิยม ปรัชญาจิตนิยม (Idealism) เริ่มโดยเพลโต (Plato ๔๒๙ _ ๓๔๗ ปีก่อนคริสต์ศักราช) ด้วยทรรศนะเน้นอภิปรัชญาโน้มไปทางจิตนิยมบุกเบิกทางให้ปรัชญาเทวนิยมในยุคต่อมา ๕ ระยะหลัง ท่านได้อธิบายขยายความโยงสู่เหตุผลนิยม (Rationalism) โดยเสนอทฤษฎีมโนคติแม่พิมพ์หรือ แม่แบบ (Eidos-Idea-Form) ใจความว่า เหนือโลกที่ปรากฏต่อประสบการณ์นี้ ยังมีโลกแห่งมโนคติ หรือแม่พิมพ์หรือแม่แบบที่มีความสมบูรณ์และนิรันดร เป็นแม่แบบของทุกสิ่ง และของแต่ละสิ่ง ในโลกที่มนุษย์อาศัยอยู่นี้ ซึ่งเป็นเพียงสิ่งสะท้อนแทนโลกแม่พิมพ์นั้น โลกนี้จึงเป็นเพียงจำ �ลองแบบ จึงมีอยู่ไม่จริงตามที่มนุษย์เข้าใจกัน มนุษย์รวมถึงคุณค่าแห่งความรู้ความจริงและความถูกต้องดีงาม ล้วนล้อแบบได้จากโลกแห่งแม่พิมพ์ทั้งสิ้น ๖ จิตวิญญาณที่สมบูรณ์ของมนุษย์ปรุงแต่งขึ้นด้วย องค์ประกอบ ๓ ส่วน ทำ �งานประสานกัน ได้ดุลยภาพกันในกำ �กับของส่วนเหตุผล ๗ คือ ๑) ส่วนเหตุผล (The Rational) : เป็นส่วนสูงสุดและทรงคุณลักษณะสำ �คัญสูงสุดในความเป็นมนุษย์ มนุษย์จึง ได้ชื่อว่า สัตว์มีเหตุผล ๒) ส่วนคุณธรรม (The Spirited) : เป็นแหล่งกำ �เนิดและสร้างสมคุณธรรม ทำ �ให้มนุษย์เป็นสัตว์มีคุณธรรม อาทิ ความกล้าหาญทางจริยธรรม ความเข้มแข็งอดทน ความสุภาพ มนุษย์จึงได้ชื่อว่า สัตว์มีคุณธรรม และ ๓) ส่วนความอยาก (The Appetitive) : เป็นส่วนแห่งอารมณ์ ความรู้สึกเพทนาการและความอยากต่าง ๆ อาทิ ทางเพศ โลภ โกรธ หิวกระหาย กิเลสตัณหา ๑.๒ มัชฌิมนิยม : อาริสโตเติล (Aristotle ๓๘๔ _ ๓๒๒ ปีก่อนคริสต์ศักราช) ได้วิเคราะห์ และเลือกเฟ้นเอาเฉพาะส่วนสอดคล้องกันได้ ระหว่างปรัชญาสองสายหลักดังกล่าวข้างต้น มาสังเคราะห์เข้ากันกับแนวคิดตนเองให้กลมกลืนกันแนวปฏิพัฒนาการ (Dialectics) กลาย เป็นมัชฌิมนิยมตามปรัชญาสายนี้ความอยู่ดีมีสุขมีลักษณะเทียบได้กับความอิ่มพอดีในอาหาร มนุษย์ย่อมรู้ประมาณดีว่าตนควรต้องรับประทานอาหารขนาดไหน อย่างไร จึงอิ่มพอดี แต่ความอิ่มพอดี ของคนย่อมมีขนาดและปริมาณไม่เท่ากัน เพราะเป็นเรื่องของบุคคลที่ไม่เหมือนกัน และไม่เท่าเทียมกัน ไปทุกอย่างในความต้องการและความจำ �เป็นทั้งทางร่างกาย จิตใจ และอารมณ์ ความพอดี พอประมาณจึงกำ �หนดได้ไม่เท่ากันและเหมือนกัน ถ้าเรารับประทานอาหารขนาดเท่ากับคนอื่นแล้ว รู้สึกไม่เพียงพอให้เกิดความอิ่ม เราจำ �เป็นต้องบริโภคอาหารนั้นเพิ่มจนอิ่ม หรือบริโภคปริมาณมาก เกินไป ทำ �ให้เกิดความอึดอัดไม่สบาย ก็ต้องลดการบริโภคอาหารนั้นให้น้อยลงจนได้ระดับอิ่มพอดี ปริมาณหรือประมาณที่ถูกต้องโดยเหตุโดยผลนั้นเอง คือวิถีทางถูกต้องพอดีระหว่างการบริโภคมาก เกินกับการบริโภคน้อยเกิน คำ �สอนแนวเทียบทางจริยศาสตร์ คุณวิทยา และตรรกศาสตร์นี้ มี ๕ ศึกษาเพิ่มเติมใน กีรติ บุญเจือ : แก่นปรัชญากรีก บริษัทไทยวัฒนาพานิช จำ �กัด กรุงเทพมหานคร, ๒๕๒๐. หน้า ๖๓-๖๙. ๖ Friedlander, P. : Plato , Princeton University Press, 1958, pp. 155-167. ๗ Comford, F.M. (Trans.) : The Republic of Plato , Oxford University Press 1941 chap.xiii