รวมเล่ม

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๙ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๗ 184 มัชฌิมนิยม ความนำ � สมบัติล้ำ �ค่าอันเป็นมรดกทางปัญญาของมนุษยชาติ เกิดจากแหล่งอารยธรรมทั้งตะวันออก และตะวันตก ในตะวันออก อินเดียและจีนประมาณ ๖๐๐ ปีก่อนคริสต์ศักราช ได้สร้างมรดกอันล้ำ �ค่า ทางปัญญามีลักษณะเป็นทั้งปรัชญาและลัทธิศาสนา ยิ่งกว่านี้ ปรัชญาบางระบบของอินเดีย คือพุทธ- ปรัชญา มีคุณลักษณะพิเศษเป็นมัชฌิมนิยม-มัชฌิมาปฏิปทาเต็มรูปแบบ ในข้อสุดท้ายของอริยสัจ ธรรม ๔ : ทุกข์ สมุทัย นิโรธ และ มรรค ที่เจ้าชายสิทธัตถะทรงค้นพบ จึงทรงประกาศเป็นพระสัมมา- สัมพุทธเจ้า ในจีน ขงจื๊อได้ประกาศปรัชญามัชฌิมนิยมตรงกับ “จงย้งจือเต้า” อธิบายไว้ในคัมภีร์ “จงย้ง” อันเป็นปรัชญานิพนธ์ของท่านเอง ขยายความโดยศิษยานุศิษย์มาเป็นปรัชญาวัฒนธรรม สังคม และการเมืองในลำ �ดับต่อมา ขณะที่ในตะวันตก คือ กรีก ประมาณ ๕๐๐ ปีก่อนคริสต์ศักราช แม้ไม่ถึงกับถือเป็นรากเหง้าแห่งศาสนาที่ได้คุณลักษณะครบตามหลักศาสนศาสตร์ แต่กรีกเป็นแหล่ง ปรัชญาของมนุษยชาติอันยิ่งใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งของโลก ที่นำ �ทางสู่ปรัชญาศาสนาของฝ่ายเทวนิยม และสู่การพัฒนาความรักในความรู้และใฝ่ใจใคร่รู้ของมนุษย์ให้เกิดมีปรัชญาวิทยาศาสตร์หลากหลาย สาขาตามมาจนปัจจุบัน คุณลักษณะพิเศษอย่างหนึ่งของปรัชญากรีก คือมัชฌิมนิยมของอาริสโตเติล หนึ่งในบรรดาจอมปราชญ์ของกรีกนั่นเอง แม้มนุษย์เป็นสัตว์นานาจิตตังต่างจิตต่างใจตามพลังปรัชญาที่ตนเชื่อถือ แต่ที่เหมือนกัน และตรงกันคือ มุ่งหวังความอยู่ดีมีสุข อันเป็นจุดหมายสูงสุดของชีวิตที่พึงเข้าถึงได้ด้วยทางสายกลาง ในการศึกษามัชฌิมนิยมเปรียบเทียบ ควรต้องรู้ซึ้งและคำ �นึงถึงรากฐานทางวัฒนธรรมวิถีชีวิตทั้ง คติธรรมและวัตถุธรรมของมนุษย์ รวมถึงพัฒนาการความคิด ความเห็น ความเชื่อ ปฏิปทาชีวิต และ สิ่งมุ่งหมายของมนุษย์ด้วย เป็นหลักการและจุดเริ่มต้น โดยไม่พยายามตีความและอธิบายความให้ เหมือนกันหรือให้แตกต่างกันตามทรรศนะและความพึงพอใจของผู้ศึกษาเอง จึงได้ละเว้นการวิพากษ์ วิจารณ์ในการเปรียบเทียบมัชฌิมนิยมนี้เพื่อไม่ก้าวล่วงมัชฌิมนิยมของผู้เขียนเอง ยิ่งกว่านี้ ผู้เขียน ยังเห็นว่า มัชฌิมนิยมเป็นวิถีชีวิตทั้งคติธรรมและวัตถุธรรมเชื่อมโลกสองฟากฝั่งให้ค่อย ๆ ผสมผสาน กลมกลืนกลายเป็นโลกไร้พรมแดนแห่งเอกภาพ สมภาพ และภราดรภาพ ข้ามพ้นวาทกรรมที่ว่า “ตะวันออกก็คือตะวันออก ตะวันตกก็คือตะวันตก ไม่เคยเลยและเป็นไปไม่ได้ที่ทั้งคู่จะพบกันได้และ อยู่ร่วมกันได้” ๓ ๓ ดูเพิ่มเติมใน สิทธิ์ บุตรอินทร์. ปรัชญาเปรียบเทียบมนุษยนิยมตะวันออกกับตะวันตก . บริษัทสร้างสรรค์บุ๊คส์ จำ �กัด. กรุงเทพมหานคร, ๒๕๕๔. หน้า ๒๗-๒๘.