รวมเล่ม

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๙ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๗ 183 สิทธิ์ บุตรอินทร์ มัชฌิมนิยม ๑ สิทธิ์ บุตรอินทร์ ๒ บทคัดย่อ มัชฌิมนิยม คือ ปรัชญาสายกลาง สู่สิ่งมุ่งหวังของมนุษย์ มีทั้งในโลกตะวันออกคือ อินเดียกับจีน และตะวันตก คือ กรีก หมายถึง วิถีชีวิตสายกลาง ไม่สุดโต่ง เที่ยงธรรม ยุติธรรม ไร้อคติ พอดีพอควร พอประมาณ ได้ปกติภาพ ดุลยภาพ บูรณภาพ สมเหตุสมผล อาศัยแนวเปรียบ เทียบ มัชฌิมนิยมทั้งสองสายแม้มีลักษณะแผกเพี้ยนกันบ้าง ก็เฉพาะระดับสิ่งมุ่งหวังกำ �หนด ขึ้นในปรัชญาแต่ละสาย แต่ลักษณะคล้ายคลึงกัน คือ ละเว้นปรัชญาสุดโต่ง ๒ ระบบที่ขัดแย้ง กันระหว่าง จิตนิยม-เทวนิยม กับวัตถุนิยม-กามสุขนิยม และอาศัยแนววิเคราะห์ คัดสรร กลั่น กรอง และสังเคราะห์จนได้ข้อสรุปสุดท้ายเป็นทางสายกลาง มีเนื้อหาเน้นภววิทยา จริยศาสตร์ คุณวิทยาและตรรกศาสตร์ ในกาลต่อมา เหล่านักปราชญ์ราชบัณฑิตได้ประยุกต์ ตีความ และ ขยายความ นำ �มาเป็นหลักการและแนวทางปรัชญาสิ่งแวดล้อม สังคม วัฒนธรรม การเมือง เศรษฐกิจ การศึกษา และสิ่งแวดล้อม ในกรีก อาริสโตเติลได้วิเคราะห์แนวคิดและคัดสรรเอา เฉพาะที่สอดคล้องกันระหว่างวัตถุนิยมของเดมอคริตุส กับจิตนิยมของเพลโต มาสังเคราะห์เข้า ด้วยกันให้เป็นมัชฌิมนิยม เรียกว่า อารยวิถี โดยยกตัวอย่างแนวเทียบ ความพอดีพอประมาณใน การรับประทานอาหารที่ได้อิ่มพอดี เพื่อความอยู่ดีมีสุขของมนุษย์ผู้ได้ดุลยภาพชีวิตแห่งสุขภาพ กายกับสุขภาพจิตแม้ไม่เหมือนกันทุกคนก็ตามเถิด ในจีน ลัทธิเต๋าของเล่าจื๊อ สอนการดำ �เนิน ชีวิตวิถีสายกลาง เป็นปรกติสุขสง่างาม ตามดุลยภาพแห่งหยิน-หยาง ที่มาแห่งสัมพันธภาพ ของสรรพสิ่งในธรรมชาติ ระหว่างธรรมชาติกับมนุษย์ กายกับจิต มนุษย์กับมนุษย์ มัชฌิมนิยม นี้ตรงกับจงย้งจือเต้าจากคัมภีร์จงย้งของขงจื๊อ หมายถึง วิถีชีวิตสายกลางแห่งสามัคคีธรรม ยุติธรรม พอดีพองาม มัธยัสถ์ สมเหตุสมผล ใจเขาใจเรา ส่วนตัวส่วนรวม พระเดชพระคุณ เพื่อ ความเป็นอารยชนที่แท้จริงคือมุนี พุทธปรัชญาคือมัชฌิมนิยมโดยแท้และหนึ่งเดียวในปรัชญา อินเดีย ละเว้นและข้ามพ้นวิถีชีวิตสุดโต่งคู่ขนานกันและขัดแย้งกัน ระหว่างจิตนิยม-เทวนิยมสาย พระเวท กับวัตถุนิยม-กามสุขนิยมสายจารวากะ มัชฌิมนิยมนี้คือ มัชฌิมาปฏิปทา-อริยสัจสี่ข้อ สุดท้าย ประกอบขึ้นเป็นทางปฏิบัติสายกลางอันประเสริฐทั้งระดับคดีโลกและคดีธรรม ในการ ดำ �เนินชีวิตสู่คุณประโยชน์ปัจจุบัน อนาคต และสูงสุดคือ ความสิ้นทุกข์ทั้งปวง คำ �สำ �คัญ : มัชฌิมนิยม จิตนิยม เทวนิยม วัตถุนิยม กามสุขนิยม ๑ บรรยายในการประชุมสำ �นักธรรมศาสตร์และการเมือง ราชบัณฑิตยสถาน วันพุธที่ ๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๖ ๒ ภาคีสมาชิก สำ �นักธรรมศาสตร์และการเมือง