ปี-39-ฉบับที่-3

พระบาทสมเด็ จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หั วและศิ ลปะสมั ยใหม่ 80 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 39 No. 3 Jul-Sep 2014 รูปฝรั่ง ไม่เหมือนอยู่บ้าน จึงตกลงยอมจะใส่เสื้อทหารมหาดเล็กเช่นเคยเห็นอยู่ในบางกอกเปนจ� ำนวนมาก” (เมืองบาเดน บาเดน เยอรมนี ๒ มิถุนายน ๒๔๕๐) “เมืองไฮเดนแบ็กนี้มีคนสี่หมื่นเศษ ตั้งอยู่ริมแม่น�้ ำเนกกา มีเขาเปนเทือกใหญ่อยู่ทั้งสองฝั่ง เมืองตั้งอยู่ในหว่างเขาสองฟากน�้ ำ...มีมิวเซียมที่ส� ำหรับเก็บรูปแลสิ่งของเก่า ๆ กับทั้งแผนที่แลหนังสือเก่า ที่เขียนตั้งพันปีแล้วยังเก็บไว้ได้ สิ่งที่เปนของขันอยู่นั้นคือถังเหล้าใหญ่สองถังแลรูปคนเตี้ยซึ่งเปนคน กินเหล้าจุ เปนตลกหลวงของเจ้าผู้ครองเมืองในเวลานั้น ถังเหล้านั้นจุเหล้าถึงสี่พันแคลัน บนแคเซอลนี้ เปนที่แลดูวิ้วเมืองไฮเดลแบ็กได้งามดี มีส่วนที่เรียบไปตามไหล่เขา มีที่ส� ำหรับดูเมือง แลมีเรสเตอรองต์ มีแตรเป่า ได้เดินดูจนตลอด มีคนไปคอยถ่ายรูปแลไปดูมาก กลับลงมาตามทางเดิม แวะไปที่ร้านแห่งหนึ่ง ซื้อรูปแลที่รฦกเมืองไฮเดลแบ็กเล็กน้อย...เวลาทุ่มครึ่งไปกินเข้าที่ร้านปรินซชาลส์ซึ่งอยู่ตรงคาเซอลลงมา เจ้าหญิงแลลูกสาวต้อนรับอย่างดียิ่ง...เจ้าหญิงเป็นคนชอบรูปช้าง ไม่ว่าช้างชาติใดภาษาใดท� ำด้วยสิ่งใดมี เปนกอง ทั้งเล็กทั้งใหญ่ว่าเก็บเล่นมาแต่เด็ก ๆ ข้างลูกสาวนั้นชอบรูปลิง ที่นี่สูบบุหรี่ไม่ห้ามกันเลย ใช้บุหรี่ ตัวใหญ่ ดูเหมือนจะสูบซิกาเรต แต่ผู้หญิง นั่งพูดกันเพลิน รังสิตเล่าเรื่องเมืองไทยไว้เสียหมดแล้ว นับปีชวด ฉลูคล่องทุกคน เจ้าหญิงลูกสาวนั้นเปนช่างเขียน ให้รูปที่เธอเขียนเองแก่พ่อแผ่นหนึ่ง แลเซนชื่อในสมุด” (เมืองไฮเดลแบ็ก เยอรมนี ๔ มิถุนายน ๒๔๕๐) “ขากลับลงมาสักครึ่งชั่วโมงก็กลับมาถึงที่อยู่ แกรนดุ๊กให้มาบอกให้ที่ดูลครแต่วานนี้สองบ๊อก วันนี้ดูหนังสือพิมพ์ว่าอิสซาโดราดันแคนเปนผู้หญิงชาวอเมริกันจะออกเล่น ได้ฟังแว่ว ๆ ถึงเรื่องนางคน นี้เปนที่เลื่องฦา จึงให้ไปบอกที่โรงละครว่าจะไปดู แต่มัวกินเข้าแลพูดกันเล่นอะไรเหลวอยู่เสียไม่ได้ไป จนกระทั่งจวนจะสิ้นเรื่องเพราะเขาลงมือสองทุ่ม สักสี่ทุ่มฤาเท่าไรก็หมด เราไปม่านหลังที่สุดก� ำลังปิดฉาก เลยดูโรงลคร โรงนี้กะทัดรัดน่าเอ็นดู ที่จริงไม่สู้กระไรนักเมืองเราท� ำได้แท้ ๆ โรงละครดึกด� ำบรรพ์ แต่อยู่ ข้างจะต้น คนดูเปน ๗ ชั้น แต่มันลักชั้นกันอยู่ในตัวเสียสามชั้น ที่เปนตัวชั้นจริง ๆ สี่ชั้น คนเต็มพอใช้แต่ไม่ ใคร่มีใครแต่งตัว เปิดฉากไม่เห็นมีม่านหลัง เอาผ้าคล้าย ๆ กับฉนวนกั้นเตนต์วงเข้าไว้ข้างหลัง ไม่มีเครื่อง โรงอะไรแต่สักสิ่งเดียว ออเครสตราท� ำเพลงมีผู้หญิงแต่งตัวเสื้อบาง ๆ หลวมโพลกเพลก ไม่สวมถุงเท้า รองเท้า ออกมากระโดดโลดเต้นท� ำหน้าท� ำมือต่าง ๆ เปนทีเหมือนเก็บลูกหมากรากไม้บ้าง ดีดสีตีเป่าบ้าง เล่นปาอะไรบ้าง ไหว้พระบ้าง ไม่เข้าอกเข้าใจว่าท� ำอะไร เต้นอยู่แต่คนเดียวไม่มีมากกว่านั้นเลยตั้งแต่ต้น จนปลาย เปลี่ยนเครื่องแต่งตัวต่าง ๆ พวกบาง ๆ หย่อน ๆ ทั้งนั้น เวลาจะจบก็จบไม่มีมูล ปิดม่านลงไป เฉย ๆ รวบรวมใจความมันเหลือที่จะเข้าใจได้อยู่ดังนี้ คือตั้งว่าเล่นเรื่องกรีกโบราณ ตอนใดตอนหนึ่งซึ่ง จะเล่าเรื่องก็ได้มิเล่าก็ได้เพราะแกไม่ได้ท� ำบทตามเรื่อง แกท� ำตามท� ำนองเสียงแลจังหวะของเพลง ที่นึกหน้าตาว่าท� ำมันเปนอะไร ไม่ใช่นึกตามแผนที่ตั้งไว้เช่นเชิดแล้วคงจะเดิน กราวคงจะเต้น แกนึกของ แกอย่างใหม่ว่าหน้าตามันเปนอย่างไรเช่นกับเด็ก ๆ นึกว่าสวากขาโตหน้าตามันเปนคนขาโต ๆ เดินตุบ