ปี-39-ฉบับที่-3

311 ไพโรจน์ ทองค� ำสุก วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๙ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๗ ๓. การแสดงโขนชุดก� ำเนิดหนุมาน เนื้อเรื่องย่อโดยสังเขป พระอิศวรแจ้งว่านางสวาหะถูกนางกาลอัจนาสาปให้ไปยืนตีนเดียว เหนี่ยวกินลมอยู่บนยอดเขาในป่าใหญ่ ทรงเห็นเป็นโอกาสที่จะให้นางสวาหะพ้นค� ำสาป โดยให้ก� ำเนิดบุตร เพื่อเตรียมไว้เป็นข้าทหารของพระราม จึงมีพระราชบัญชาให้พระพายน� ำเทพศาสตราและพละก� ำลังของ พระองค์ไปซัดใส่ปากนางสวาหะ ให้บังเกิดบุตรเป็นวานรประทานนามว่าหนุมาน และให้พระพายเป็นบิดา อันวานรนั้นให้มีคทาเพชรเป็นสันหลัง ตรีเพชรเป็นกายมือ และเท้า จักรแก้วเป็นศีรษะ สามารถเหาะได้ มีฤทธิ์เดชฉกรรจ์ ครั้นได้ฤกษ์ดีปีขาล เดือนสาม วันอังคาร นางสวาหะก็ให้ก� ำเนิดบุตรเป็นวานรเผือก เผ่นทะยานออกมาจากปากนางสวาหะ แล้วเหาะขึ้นไปบนท้องฟ้า แผลงอิทธิฤทธิ์ หาวเป็นดาวเดือน ตัวอย่างบทโขนชุดก� ำเนิดหนุมาน ที่กล่าวถึงหนุมานหาวเป็นดาวเดือน - ร้องร่าย - ปีขาลเดือนสามวันอังคาร เพลากาลแจ้งจัดจรัสศรี สบโฉลกฤกษ์พานาที เทวีก็ประสูติโอรส เป็นวานรเผือกผู้ออกจากโอษฐ์ ขาวผ่องไพโรจน์ทั้งกายหมด งามล�้ ำฤทธาสง่ายศ หาวเป็น จันทร์ ทรงกลดบนเมฆา - ปี่พาทย์ท� ำเพลงรัว - พระจันทร์ในบทบาทต่าง ๆ ที่กล่าวถึงอาจมีอีกหลายการแสดงซึ่งแต่ละบทบาทก็จะสะท้อน ความงาม พลัง และอ� ำนาจของพระจันทร์ ในการแสดงนาฏศิลป์ไทยนั้น สีที่มักน� ำมาแทนพระจันทร์ก็คือ สีเหลือง ส� ำหรับองค์เทพเจ้าที่ปรากฏในการแสดงนาฏศิลป์ไทยก็แต่งองค์ทรงเครื่องสีเหลืองอย่างสง่า งาม และมักจะใช้สีเหลืองในชุดการแต่งกายของสตรีเช่นดวงจันทร์ นางเอกในละครเรื่องเลือดสุพรรณ การแสดงชุดฟ้อนจันทราพาฝัน เป็นต้น ส่วนกระบวนท่าร� ำก็มักจะใช้รูปทรงกลม โค้ง ของพระจันทร์ มาประดิษฐ์กระบวนท่าร� ำ กระบวนท่าร� ำที่เปรียบเทียบความงามของสตรีจะเป็นการเกี้ยวพาราสีแสดงออก ถึงความงดงามในท่ามกลางแสงจันทรา