ปี-39-ฉบับที่-3

The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 39 No. 3 Jul-Sep 2014 ความสับสนในงานสถาปัตยกรรมไทย * สมใจ นิ่มเล็ก ราชบัณฑิต ส� ำนักศิลปกรรม ราชบัณฑิตยสถาน การเรียกชื่อองค์ประกอบต่าง ๆ ของสถาปัตยกรรมไทย สถาปัตยกรรมไทยแบบประเพณี และสถาปัตยกรรมที่เกี่ยวเนื่อง สร้างความล� ำบากใจให้แก่ผู้สอน นักศึกษาผู้เรียน บรรดาช่าง และบุคคล ทั่วไปเป็นอย่างมาก การเรียกชื่อจะเรียกผิดแผกแตกต่างกันไป แม้จะเรียกในสิ่งเดียวกันก็ตาม ช่างโบราณ ต่างส� ำนัก ต่างถิ่น ต่างคนต่างเรียก แม้แต่สถานศึกษาที่สอนวิชาสถาปัตยกรรมไทย ผู้สอนแต่ละท่าน ต่างก็ศึกษามาคนละส� ำนักก็ยังเรียกต่างกันท� ำความล� ำบากใจกับผู้สอน เมื่อสอนไปแล้วจะขัดแย้งกับ อาจารย์ท่านอื่นหรือไม่ บทความและการเรียกชื่อองค์ประกอบต่าง ๆ ดังต่อไปนี้ได้สอบทานกับผู้สอนที่ศึกษาจากส� ำนัก เดียวกัน โดยมีฐานการศึกษาเริ่มแรกคือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ หรือ สมเด็จครูแห่งวงการสถาปัตยกรรมไทย ผู้สืบทอดต่อมาคือ ท่านอาจารย์พระพรหมหรือศาสตราจารย์ พระพรหมพิจิตร ราชบัณฑิต ผู้ก่อตั้งคณะสถาปัตยกรรมไทย และด� ำรงต� ำแหน่งคณบดีคนแรก ปัจจุบัน คือคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร ซึ่งเป็นคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ คณะที่ ๒ ของ ประเทศไทย ผู้เขียนได้รับการถ่ายทอดวิชาสถาปัตยกรรมไทยจากท่านอาจารย์พระพรหมอยู่หลายปี ขณะที่สอน ท่านจะกล่าวถึงสมเด็จครูอยู่ตลอดเวลา ด้วยความยกย่อง เทิดทูน ทั้งเรื่องส่วนพระองค์ และเรื่องผลงานทางสถาปัตยกรรมไทย ท� ำให้เหมือนกับผู้เขียนและเพื่อน ๆ ได้ศึกษากับสมเด็จครูโดยตรง หลังจากจบการศึกษาแล้ว ในการสอนหรือท� ำงานก็ยังยึดถือแนวทางการสอน และการท� ำงานของอาจารย์ พระพรหมตลอดมาจนถึงปัจจุบัน ศัพท์ต่าง ๆ หรือชื่อองค์ประกอบมิได้ตั้งขึ้นเอง แต่ยึดถือแนวทางของท่านอาจารย์พระพรหม อย่างเคร่งครัด ในทางกลับกันก็ไม่สามารถระบุได้ว่าองค์ประกอบต่าง ๆ ของช่างอาจารย์ต่างสถาบันนั้นผิด การเรียกจะผิดแผกแตกต่างกันบ้าง แต่ก็ยังอยู่ในสายของสถาปัตยกรรมไทย ที่น่าวิตกก็คือนักวิชาการ ปัจจุบันที่มิได้มีพื้นฐานโดยตรงทางสถาปัตยกรรมไทย แต่เขียนหนังสือเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ และ สถาปัตยกรรมไทย เมื่อเขียนถึงสิ่งหนึ่งสิ่งใดโดยไม่ทราบว่าสิ่งนั้นเรียกอะไรก็จะตั้งชื่อขึ้นเอง นับว่าเป็น อันตรายต่อวงการสถาปัตยกรรมไทยเป็นอย่างยิ่ง * บรรยายในการประชุมส� ำนักศิลปกรรม เมื่อวันที่ ๑๕ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๖