ปี-39-ฉบับที่-3

259 โชษิ ตา มณี ใส วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๙ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๗ ลิงนั้นมันแสนเหลือโลน จับโดดโลดโผน เข้าแย่งเข้ายื้อโยคี นักสิทธ์สั่งสอนต้อนตี ท� ำโทษแต่ละที แทบม้วยไม่เข็ดเหลือลิง แม้นเห็นสีกากล้าจริง ไล่ยุดฉุดชิง จับติ่งจับเต้าจาวตาล วันหนึ่งกระษัตรส� ำราญ ภักพาบริวาร มาในสถานกุฎี ลิงนั้นเข้าพันฤๅษี เล่นโลนกระลี เข้าจี้เข้าไชไปมา เหตุนี้ฤๅษีจึงตีลิงเป็นการลงโทษสั่งสอน พระราชาก็ท้วงว่า เหตุใดฤๅษีไม่มีขันติธรรม ตีมันท� ำไม วิสัยลิงย่อมเป็นเช่นนั้นเอง และขอว่า “อย่าได้ท� ำต่อก่อกรรม” ฤๅษีก็ขอสัตย์พระราชาเช่นกันว่าจะไม่ ลงอาญาผู้ใด เมื่อฤๅษียึดมั่นในสัจจะไม่ท� ำโทษลิง ลิงก็เหลิง รื้อกุฎี ท� ำลายข้าวของ และกลั่นแกล้งฤๅษี ลิงยิ่งขะนองลองเชิง แย่งกุฎีเปิง อีเลิ้งอีเทิ้งทิ้งทอย ย่ามพัดกัดเปนริ้วรอย บห่อนหย่อนถอย พยศยิ่งกว่าก่อนมา เห็นพระนักสิทธิภาวนา โดดดึงชฎา มือคว้าเอาลูกประค� ำ เห็นขนรักแร้ลูบคล� ำ ถอนทึ้งขย� ำ ขะยุ่มขะยี่ตามขะนอง ฝ่ายพระราชาก็ยึดมั่นสัจจะ ไม่ลงโทษผู้คน ท� ำให้บ้านเมืองระส�่ ำระสาย เกิดคนร้ายปล้นฆ่าชุกชุม และ “ไล่ฉุดยุดสาว ลูกเขาเมียเขาขืนท� ำ” แม้จะมีการร้องเรียนอย่างหนัก พระราชาก็ยังนิ่งเฉย กระทั่งพวก คนร้ายเข้าไปในวัง คุกคามรังแกนางใน พระราชาสุดจะทนต่อไป จึงไปขอคืนสัตย์กับฤๅษี ฤๅษีลงโทษลิงได้ เหมือนเดิม จึงควบคุมความประพฤติของลิงได้ เรื่องราวที่ยกมาสาธกมีเพียงบางเรื่องระบุที่มาให้น่าเชื่อถือ เช่น เรื่องเจ้าชกเจ้าไหว้ ที่ยกมา สาธกค� ำสอนว่าไม่ให้ประพฤติตนเป็นคนหน้าไหว้หลังหลอก ระบุว่ามาจาก นนทุกปกรณัม แต่ส่วนใหญ่ ไม่ระบุ แม้บางเรื่องพอสืบค้นได้ เช่น เรื่องกระต่ายตื่นตูมที่ยกมาสาธกค� ำสอนเรื่องให้มีสติพิจารณา น� ำมาจาก ทุททุภายชาดก ๑๑ เรื่องนายเปลี้ยดีดกรวดที่ยกมาสาธกค� ำสอนเรื่องรู้วิชาใดรู้ให้แท้จริงจะเป็นผล น� ำมาจาก สัฏฐิกูฏหัสสเปตวัตถุ ๑๒ เรื่องพระเจ้าอุเทนกับพระเจ้าจัณฑปัจจโชติ ที่ยกมาสาธกค� ำสอน เรื่องการจะฝากตัวเป็นศิษย์ก็ต้องเคารพนบนอบอาจารย์ น� ำมาจากคาถาธรรมบท ๑๓ แต่บางเรื่องยังค้น ที่มาไม่ได้เช่น เรื่องฤๅษีเลี้ยงลิง ส่วนบางเรื่องอาจเป็นการฟังเล่าต่อกันมาหลายทอดจึงออกจะเลอะ เช่น เรื่องพระรามไปเรียนวิชาธนูกับบิดาของผู้ขันพราหมณ์ (ภุขัน?) ๑๑ ขุททกนิกายชาดก เล่ม ๓ ภาค ๔ จตุตกคาถา ๑๒ ขุททกนิกาย เปตวัตถุ เล่ม ๒ ภาค ๒ ๑๓ ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอนที่ ๑ อัปปมาทวรรควรรณนา เรื่องพระนางสามาวดี