ปี-39-ฉบับที่-3

อิ ทธิ พลส� ำคั ญต่อการสร้างสรรค์ศิ ลปะ 2 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 39 No. 3 Jul-Sep 2014 บางท้องถิ่นที่อยู่ในที่ราบสูง อยู่ในถิ่นมีภูเขามาก ผู้คนก็จะสร้างที่อยู่อาศัยกันตามเชิงเขา เชิงดอย หรืออาจเจาะหน้าผาเข้าไปท� ำให้เป็นที่อยู่อาศัยก็ได้ แต่ก็ขึ้นอยู่กับความนิยมอีกด้วย จะเห็นตัวอย่างได้จาก ในประเทศไทย แม้ว่าจะอยู่ในพื้นที่ใดก็ตาม ก็มักจะมีเสาสูง เพราะต้องการพื้นเรือนเรียบเป็นที่นั่งที่นอน ไปในตัว ไม่เหมือนบางประเทศเขาจะท� ำที่นอนไว้ต่างหากโดยการยกพื้นที่นอนให้สูงขึ้น เพราะปลูกที่อยู่ อาศัยติดพื้นดิน ไม่มีเสา ในถิ่นที่เป็นทะเลทราย การสร้างที่อยู่อาศัยก็จะไม่สร้างอย่างถาวร มักจะเป็นรูปของกระโจม หรือเต็นท์ เช่น ในแถบมองโกเลีย หรือชาวอินเดียนแดงในสมัยโบราณ แม้ว่าจะอยู่ตามป่าเขาก็ยังสร้างที่ อยู่อาศัยรูปกระโจม เพราะจะต้องโยกย้ายไปตามแหล่งที่อุดมสมบูรณ์ นอกจากนั้นยังมีกระท่อมน�้ ำแข็ง ของชาวเอสกิโมที่เรียกว่าอิ๊กลูอีกด้วย ทั้งหมดนี้ก็แสดงให้เห็นว่า สภาพทางภูมิศาสตร์มีส่วนบันดาลให้การ สร้างที่อยู่อาศัยของมนุษย์มีความแตกต่างกันไป แต่อย่างไรก็ตาม แม้อิทธิพลทางภูมิศาสตร์จะบันดาล ให้เป็นไปส่วนหนึ่ง แต่ความนิยมซึ่งมีมาตั้งแต่ดั้งเดิมก็ยังคงมีส่วนช่วยท� ำให้เกิดความแตกต่างออกไป อีกด้วยเหมือนกัน อิทธิพลจากสภาพดินฟ้าอากาศ หรือเรียกว่า ภูมิอากาศ ก็เป็นเหตุให้ลักษณะรูปแบบของศิลปะ แตกต่างกันไปด้วย โดยผู้คนที่อยู่ในเขตอบอุ่น เขตร้อน เขตหนาว ก็จะสร้างสรรค์ศิลปะเพื่อช่วยแก้ปัญหา ในการด� ำเนินชีวิตให้เหมาะสมกลมกลืนไปกับสภาพทางดินฟ้าอากาศได้ ในประเทศที่มีฝนชุก บ้านเรือน หรือสิ่งก่อสร้างอื่น ๆ มักจะมีหลังคาใหญ่ กว้าง แผ่คลุมสิ่งที่อยู่ใต้หลังคานั้นอย่างมิดชิด รูปของหลังคา ก็จะเป็นจั่วแหลม (gable roof) เพื่อให้ลมพัดพาเอาความร้อนอบอ้าวจากภายในที่อยู่อาศัยออกไปได้ อย่างรวดเร็ว เช่น เรือนของไทยสมัยก่อน เป็นเรือนที่มีเสาสูง มีหลังคารูปจั่วสูงประดับด้วยแผ่นไม้ปั้นลม ตรงข้ามกับประเทศที่ไม่มีฝนแต่อากาศร้อนจัดหรือหนาวจัด บ้านเรือนที่อยู่ในภูมิอากาศร้อนที่อยู่อาศัย ก็จะต้องทึบมาก ๆ เพื่อกันลมพัดพาเอาความร้อนเข้ามา หลังคามักจะแบน (flat roof) ฝาบ้านอาจท� ำ ด้วยแผ่นดินดิบ เพราะไม่ต้องกลัวฝนท� ำให้ดินอ่อนตัว ในแถบยุโรปและอเมริกาตอนเหนือ ก็จะสร้างที่อยู่ อาศัยเพื่อป้องกันลมหนาวได้ดี สมัยโบราณมีที่อยู่อาศัยแบบกระท่อมไม้ซุง เรียกว่า “log cabin” ภายใน ก็จะมีเตาผิงโดยการก่อไฟตรงที่เป็นเตา มีปล่องสูงผ่านหลังคาขึ้นไป เพื่อให้เกิดความอบอุ่น ผลงานศิลปะ ทางด้านอื่น ๆ ก็แตกต่างออกไปจากแหล่งที่มีอากาศอุ่นหรือร้อน เช่นในประเทศในเขตร้อนจะมีแสงสว่าง จากดวงอาทิตย์แจ่มจ้าอยู่ตลอดปี อากาศก็แจ่มใสเป็นส่วนมาก จะมีบ้างก็ในคราวเกิดวิปริตเท่านั้น การใช้ สีของคนในถิ่นเหล่านี้จึงสดในจนถึงฉูดฉาดและรุนแรง ตรงข้ามกับประเทศหนาวซึ่งมีแสงแดดน้อยอากาศ ค่อนข้างทึบสลัวการใช้สีย่อมจะลดความสดใสลงไปด้วย แต่ทั้งนี้ย่อมขึ้นอยู่กับความคลี่คลายเปลี่ยนแปลง ของส่วนประกอบอีกหลายอย่าง เช่นความนิยมที่เป็นสากลหรือร่วมสมัย จึงเห็นได้ว่าสภาพทางดินฟ้า อากาศเป็นสิ่งมีอิทธิพลต่อการสร้างสรรค์ศิลปะให้แตกต่างกันออกไป