วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

ไม่ไปจิ้ มก้อง : ไทยยุติ ความสั มพั นธ์กั บจี น สมั ยรั ชกาลที่ ๔ - รั ชกาลที่ ๕ 84 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 40 No. 3 Jul-Sep 2015 * บทความนี้ใช้ พ.ศ. ยกเว้นที่เกี่ยวกับประวัติศาสตร์สากล จะให้ปี ค.ศ. ไว้ด้วย เพื่อให้ง่ายต่อความเข้าใจ การนับศักราชใช้ตามแบบเก่าคือ ขึ้นปีใหม่ในเดือนเมษายน ข้อความข้างต้น คือ ประกาศเรื่องราชทูตไปเจริญทางพระราชไมตรีกับจีน ของพระบาทสมเด็จ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อยุติการส่งราชทูตน� ำเครื่องราชบรรณาการไปถวายพระเจ้ากรุงจีนหรือ จักรพรรดิจีน ประกาศนี้ไม่ปรากฏวันเดือนปี แต่น่าจะมีขึ้นใน พ.ศ. ๒๓๙๖ หรือหลังจากนี้เล็กน้อย ไม่ใช่ พ.ศ. ๒๔๑๑ ตามที่พิมพ์ไว้ในประชุมประกาศในรัชกาลที่ ๔ เพราะหลังจากประกาศนี้ ตั้งแต่ราว พ.ศ. ๒๓๙๖ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงยุติการเจริญทางพระราชไมตรีกับจีนในรูปแบบ เก่าที่เรียกว่า จิ้มก้อง หรือ จิ้นก้ง ที่ด� ำเนินมา ๕๖๑ ปี ตั้งแต่สมัยสุโขทัย หรือยาวนานกว่านั้น ถ้านับ อาณาจักรแรก ๆ บนผืนแผ่นดินไทย เช่น ทวารวดี ก็เคยท� ำมาแล้ว การที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเลิกการส่งจิ้มก้อง ถือว่าทรงท� ำอย่างกล้าหาญ เด็ดเดี่ยว โดยทรงถือเกียรติยศของพระเจ้าแผ่นดินหรือของประเทศเป็นส� ำคัญ โดยไม่ทรงกลัวเกรง ผลกระทบใด ๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้โดยเฉพาะทางเศรษฐกิจ เพราะการจิ้มก้องท� ำให้เกิดก� ำไรทั้งจากการ ที่จีนมอบสิ่งของตอบแทนและอ� ำนวยความสะดวกในการค้าขาย ที่ผู้เขียนน� ำเรื่องนี้ขึ้นมากล่าว ก็เพราะนึกถึงสถานการณ์ในบ้านเมืองเราที่มีการวิตกกันมาก หลัง จากการรัฐประหารของคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) เมื่อวันที่ ๒๒ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๗ ท� ำให้ ชาติประชาธิปไตยโดยเฉพาะสหรัฐอเมริกากับสหภาพยุโรป (EU) ประกาศตัดสิทธิประโยชน์ทางการค้าซึ่ง ให้กับไทย ว่าจะท� ำให้เศรษฐกิจไทยต้องตกต�่ ำลง บทเรียนจากการที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเลิกส่งจิ้มก้องแก่จีน ซึ่งเป็นคู่ค้าที่ส� ำคัญที่สุดกับไทยในเวลานั้น แต่ไทยสามารถจัดการกับปัญหาได้ อย่างดี น่าจะเป็นประโยชน์แก่สถานการณ์ปัจจุบันได้ไม่มากก็น้อย บทความนี้จ� ำกัดขอบเขตอยู่ระหว่าง พ.ศ. ๒๓๙๖-๒๔๕๓ เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า เจ้าอยู่หัวทรงยกเลิกการส่งจิ้มก้อง แต่จีนยังคงพยายามทวงก้องจากไทย และต่อมาได้เปิดการเจรจา เพื่อท� ำสนธิสัญญากับไทย ในปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ส� ำหรับจีนเป็น ช่วงปลายสมัยราชวงศ์ต้าชิง (Da Qing) หรือเรียกย่อ  ๆ ว่า ราชวงศ์ชิง (Qing พ.ศ. ๒๑๘๗-๒๔๕๔, ค.ศ. ๑๖๔๔-๑๙๑๑)* ที่เสื่อมอ� ำนาจ ถูกต่างชาติโดยเฉพาะชาติตะวันตกคุกคามอย่างหนัก และราชวงศ์ ชิงหมดอ� ำนาจเมื่อเกิดการปฏิวัติซินไฮ่ (พ.ศ. ๒๔๕๔, ค.ศ. ๑๙๑๑) ท� ำให้ระเบียบโลก (World order) แบบเก่าของจีนสิ้นสุดลง ซึ่งเป็นเวลา ๑ ปีหลังพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคต