วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

49 ศาสตราจารย์กิ ตติ คุณ ดร.ปิยนาถ บุนนาค วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๘ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงโปรดเกล้าฯ ให้กรมทหารม้าที่ ๕ ติดพระนามาภิไธย ย่อ ส.ผ. ของสมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี กลางอินทรธนูทั้ง ๒ ข้าง (ได้ปรับเปลี่ยนมาประดับที่หน้าอกเบื้องขวาใน พ.ศ.  ๒๔๕๖) สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ ทรงพระยศนายพันเอก ๔๘ และได้พระราชทานเงินจ� ำนวน๔๔,๐๐๐บาท เพื่อสร้างโรงม้าขึ้นในกรมทหารม้าที่๕ ต่อมากระทรวงกลาโหมได้ส่งนายดาบจัน เลิศพยาบาล ซึ่งเป็นสัตวแพทย์ที่ส� ำเร็จการศึกษาจากยุโรป มาประจ� ำหมวดสัตวแพทย์ จึงนับว่าได้เริ่มมีการใช้ยารักษาม้าแบบแผนปัจจุบันเป็นครั้งแรก การเกษตร สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถทรงสนพระทัยและโปรดด้านการเกษตร ๔๙ โดยเฉพาะการเลี้ยงไก่พันธุ์การปลูกธัญพืชไม้ดอกไม้ประดับในบริเวณที่ประทับ พระองค์โปรดการปลูกข้าวเป็นพิเศษทรง “ท� ำนา” ด้วยพระองค์เองที่นาหลวงทุ่งพญาไทพระองค์ มักน� ำพระบรมวงศานุวงศ์เสด็จไปทรงด� ำนาเพื่อเป็นการประเดิมชัยในฤดูการท� ำนาความสนพระทัยของ สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถเกี่ยวกับการท� ำนาปรากฏตั้งแต่ช่วงปลายรัชกาลที่ ๕ ได้ทรงท� ำนาที่ ทุ่งพญาไทซึ่งจัดเป็นนาหลวง มีเรื่องปรากฏในพระราชหัตถเลขาในรัชกาลที่ ๕ ที่พระราชทานพระราชชายา เจ้าดารารัศมี ตอนหนึ่งความว่า “ก� ำลังคิดท� ำนาที่ปลายถนนซังฮี้ในทุ่ง ได้ลงมือซื้อควายเสร็จแล้ว” ๕๐ และในฉบับลงวันที่ ๑๑ สิงหาคม ร.ศ. ๑๒๘ (พ.ศ.  ๒๔๕๒) ความว่า “บางกอกเวลานี้ฝนชุกเกือบ จะไม่เว้นวัน เรื่องสนุกของชาววังนั้นคือ ก� ำลังคลั่งท� ำนา ตั้งแต่แม่เล็ก เป็นต้นลงด� ำเอง เลี้ยงดูกันเป็น หลายวัน ข้อที่เกลียดโคลนเลนนั้นหายหมด ท� ำได้คล่องแคล่ว ที่โรงนาเป็นที่สบาย องค์อัจฉร และนางชุ่ม ผลัดกันไปอยู่ที่นั้น พื้นสบายดีขึ้นทั้งสองคน องค์อัจฉรถึงเดินได้ไกล ๆ เจ้านายที่เจ็บไข้ออดแอดต่างคน ต่างสบายขึ้น เห็นจะเป็นด้วยได้เดินได้ยืนมากนั้นเอง” ๕๑ สรุป สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถทรงเป็นราชนารีสยามในยุคของการเปลี่ยนผ่านจาก สมัยการปรับตัวเข้าสู่ยุคใหม่เข้าสู่สมัยปฏิรูปซึ่งก� ำลังถูกคุกคามจากจักรวรรดินิยมตะวันตกอย่างรุนแรง ด้วยพระปรีชาสามารถอันกอปรด้วยพระอัจฉริยภาพ พระราชวิริยะอุตสาหะในการแสวงหาความรู้และ ๔๘ บุษบงกช สาคุณ, อนุสรณ์พระราชทานเพลิงศพ พลตรี กมล สาคุณ ปช.ปม, (กรุงเทพฯ : หจก. อรุณการพิมพ์, ๒๕๓๙). ๔๙ โปรดดูรายละเอียดใน “อุทุมพร”, สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง, พิมพ์ครั้งที่ ๕, (กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊ค, ๒๕๕๑), หน้า ๑๓๙-๑๔๔. ๕๐ พระราชหัตถเลขาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานแก่เจ้าดารารัศมีฉบับวันที่ ๒๔ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๒๘. ๕๑ พระราชหัตถเลขาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ฉบับลงวันที่ ๑๑ สิงหาคม ร.ศ. ๑๒๘.