วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

47 ศาสตราจารย์กิ ตติ คุณ ดร.ปิยนาถ บุนนาค วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๘ การสาธารณประโยชน์ สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถทรงเห็นความส� ำคัญของเส้น ทางคมนาคม ทรงมีพระราชด� ำริให้สร้างสะพานเสาวนีย์ซึ่งเป็นสะพานข้ามคลองริมทางรถไฟสายเหนือ เชื่อมถนนศรีอยุธยาให้ติดต่อกันตลอด เมื่อคราวเฉลิมพระชนมพรรษา ๔๘ พรรษา พ.ศ.  ๒๔๕๔ กรมโยธาธิการได้ออกแบบและสร้างถวายตามพระราชเสาวนีย์ ต่อมาใน พ.ศ.  ๒๔๖๐ พระองค์ทรงบริจาค พระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ โปรดให้สร้างรูปปั้นแม่พระธรณีบีบมวยผม พระราชทานให้เป็นสาธารณสมบัติ ส� ำหรับประชาชนให้ได้ใช้น�้ ำสะอาดบริโภค โดยน�้ ำจะไหลจากมวยผมแม่พระธรณีลงหม้อน�้ ำขนาดใหญ่ ปัจจุบัน แม่พระธรณีบีบมวยผมนับเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ เป็นที่เคารพบูชาของประชาชน รูปปั้น แม่พระธรณีบีบมวยผมนี้ตั้งอยู่ที่หัวมุมถนนใกล้สะพานผ่านพิภพลีลา ที่โรงพยาบาลปัญจมาธิราชอุทิศ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา และบ่อน�้ ำที่หัวหิน ๔๒ ใน พ.ศ.  ๒๔๔๓ สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถได้ตามเสด็จพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เปิดทางรถไฟสายกรุงเทพฯ-นครราชสีมาด้วย การศาสนา สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถทรงบ� ำเพ็ญพระราชกุศลอย่างสม�่ ำเสมอ ทรงบริจาคพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์สร้างเจดีย์วัตถุ พระพุทธรูป พระธรรมคัมภีร์ เช่น พระไตรปิฎก สยามรัฐในรัชกาลที่ ๕ สร้างพระวิหารสมเด็จที่วัดเบญจมบพิตร ปฏิสังขรณ์พระอารามต่าง ๆ ทั้งในพระนคร และหัวเมืองรวมทั้งนอกพระราชอาณาจักรด้วย นอกจากการบ� ำเพ็ญพระราชกุศลเป็นพิเศษตามพระราชจารีตประเพณีที่จัดขึ้น อาทิ วันประสูติ พระราชพิธีโสกันต์และวันส� ำคัญอื่น ๆ แล้ว ยังได้ทรงบริจาคพระราชทรัพย์ถวายแด่พระภิกษุสงฆ์และ สามเณรเป็นกิจวัตร พร้อมทั้งพระราชทานค่าน�้ ำประปา ค่าช� ำระปัดกวาด รักษาพระอาราม และการท� ำนุ บ� ำรุงซ่อมแซมดูแลรักษาอย่างสม�่ ำเสมอ ๔๓ การทหาร สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถมักเสด็จฯ ไปทอดพระเนตรการซ้อมรบหรือ ที่เรียกว่า “การประลองยุทธ” ในต่างจังหวัดเกือบทุกปี บางครั้งประทับร่วมเสวยพระกระยาหารในเต็นท์ ผู้บัญชาการรบท่ามกลางแม่ทัพนายกอง และเคยมีพระราชด� ำรัสในเวลาการชุมพลทหารครั้งใหญ่ ตอนหนึ่งว่า “ถึงแม้ฉันเป็นหญิงก็จริง แต่ก็มีใจเหมือนท่านทั้งหลายซึ่งเต็มไปด้วยความรักชาติศาสนา พระมหากษัตริย์เมื่อมีเหตุการณ์ใดเกิดขึ้น ในเวลาหนึ่งเวลาใดก็ดี ฉันตั้งใจที่จะช่วยเหลือผู้เป็นนักรบ ๔๒ “อุทุมพร”, สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง, พิมพ์ครั้งที่ ๕, (กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊ค, ๒๕๕๑). ๔๓ โปรดดูรายละเอียดใน “อุทุมพร”, พระราชประวัติ ชีวิตส่วนพระองค์ สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง, (กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊ค, ๒๕๑๕), หน้า ๑๐๙-๑๑๒.