วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

37 ศาสตราจารย์กิ ตติ คุณ ดร.ปิยนาถ บุนนาค วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๘ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก กรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราชัย (มีพระชนม์ชีพระหว่าง พ.ศ.  ๒๔๓๕-๒๔๖๖) จะเห็นได้ว่าในฐานะพระมารดาของพระราชโอรส ทรงอบรมกล่อมเกลาทุกพระองค์อย่างใกล้ชิด ด้วยความสนิทเสน่หา จนกระทั่งเจริญพระชนมพรรษาทรงประกอบพระราชกรณียกิจและพระกรณียกิจที่ มีคุณประโยชน์นานัปการต่อประเทศชาติ ด้วยทรงตระหนักถึงหน้าที่ของพระองค์ต่อพระบุพการี ศาสนา ประเทศชาติ และประชาชน ทั้งนี้พระมารดาย่อมทรงมีส่วนส� ำคัญยิ่งในการปลูกฝังจิตส� ำนึกเช่นนี้ นอกจากนี้ สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ ยังเปรียบเสมือน “แม่” ของพระบรม วงศานุวงศ์และราชส� ำนักฝ่ายในด้วย ดังปรากฏว่าได้พระราชทานอุปการะแก่หม่อมเจ้าพระประยูรญาติ ราชนัดดาหลายองค์และหลายรุ่น ซึ่งล้วนเป็นพระธิดาของพระบรมวงศ์ เมื่อมีวัยอันสมควรคือราว ๑๑ ขวบ ก็พระราชทานให้เข้าพิธีเกศากันต์อันเป็นประเพณีนิยมของชาวไทยมาแต่โบราณถือว่าเป็นสิริมงคลแก่ ดรุณีผู้จะเปลี่ยนชีวิตจากวัยเด็กเข้าสู่วัยสาว แม้เหล่าข้าหลวงที่มิได้เป็นหม่อมเจ้า หากแต่เป็นผู้ที่ทรง พระมหากรุณาเป็นพิเศษก็ได้เคยโปรดเกล้าฯ ให้ได้เข้าพิธีตัดจุกอย่างมีเกียรติเช่นเดียวกัน โดยมีพิธีการ ทุกอย่างเต็มตามประเพณีโบราณผิดกันแต่มิได้เข้าพิธีในวังหลวง ซึ่งจะท� ำได้ก็แต่เฉพาะเชื้อพระวงศ์ตั้งแต่ ชั้นหม่อมเจ้าขึ้นไปเท่านั้น ข้าหลวงคนใดเมื่อเล่าเรียนจบแล้วก็จะต่างมีงานอันเป็นหน้าที่แบ่งแยกกันไปตามแต่จะทรงก� ำหนด บางคนเป็นพวกพนักงานพระภูษา ก็จะมุ่งฝึกฝนไปทางพับ จีบ อบ ร�่ ำ และอื่น ๆ อันเป็นวิธีการที่ได้เคยท� ำ กันมา หรือใครถนัดทางเย็บปักถักร้อยและงานด้านประณีตศิลป์ต่าง ๆ เช่น งานร้อยกรองจัดแต่งดอกไม้สด ก็จะได้มีโอกาสฝึกฝนหาความรู้ความช� ำนาญจากท่านผู้ใหญ่ที่มีการท� ำงานด้านนี้เป็นประจ� ำอยู่เสมอ บ้างก็ทรงส่งให้ไปเป็นครูสอนอยู่ที่โรงเรียนราชินี การจัดงานให้ท� ำเช่นนี้เป็นไปตามพระราชวินิจฉัย จากนิสัยความถนัดและความสนใจของแต่ละบุคคลที่ทรงเห็นว่าจะมีผลดีทั้งแก่ตัวผู้นั้นเองและจะเป็น ประโยชน์แก่ส่วนรวมต่อไป แม้ในสมัยต่อมาภายหลังจากสิ้นรัชกาลที่ ๕ แล้ว ก็ยังปรากฏว่าสมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ ทรงพระมหากรุณาอุปถัมภ์บ� ำรุงหม่อมเจ้าหญิงรุ่นเล็ก อันล้วนเป็นเชื้อพระวงศ์ทั้งห่าง และใกล้ชิดอีกหลายองค์ แม้เชื้อพระวงศ์ที่สืบสายมาจากกรมพระราชวังบวรในรัชกาลที่ ๕ ก็ได้ทรงพระ มหากรุณารับมาไว้ในพระอุปการะด้วย ได้พระราชทานให้มีความเป็นอยู่และการศึกษาโดยควรแก่ ศักดิ์ศรี บางองค์เมื่อถึงโอกาสอันเหมาะสมก็ได้ทรงอนุเคราะห์ให้ได้เสกสมรสไปกับผู้ที่มีฐานันดรและ มีวัยวุฒิอันคู่ควรกัน ส่วนข้าหลวงที่มิได้เป็นหม่อมเจ้า แต่ทว่าได้เคยรับราชการในพระองค์มาในสมัยก่อน ก็พระราชทานอุปการะอย่างดียิ่ง