วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

35 ศาสตราจารย์กิ ตติ คุณ ดร.ปิยนาถ บุนนาค วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๘ ความห่วงใยต่อพระราชโอรสพระองค์นี้ยังคงมีต่อไป ซึ่งอาจด้วยปัญหาพระพลานามัย แม้ กระนั้นก็ไม่ทรง “ปิดกั้น” ในการเสด็จไปศึกษาต่อ ณ ทวีปยุโรป ดังพระราชหัตถเลขาลงวันที่ ๕ ธันวาคม ร.ศ. ๑๒๐ ถึงพระยาวิสุทธสุริยศักดิ์ ความตอนหนึ่งว่า ...เรื่องลูกเอียดเล็ก ซึ่งเธอปรารถนาจะให้ได้ออกไปยุโรปในเวลาลูกทั้ง ๒ คน กลับ เข้ามาในปีน่าแลกล่าวอะไร  ๆ มายืดยาวนั้นเป็นที่เข้าใจซึมทีเดียวในความประสงค์ของเธอ แลในส่วนฉันก็ไม่ได้มีความคิดแลถ้อยค� ำอันใดที่จะขัดขืนหวงแหนเอาลูกไว้กับตัวซึ่งเปนการ รู้ได้แน่ว่าเปนการขัดกับผลของเขาซึ่งควรจะได้มี ได้รับในเวลาต่อไปข้างน่า แลย่อมรู้สึกใจ อยู่ดีแล้วว่าฉันไม่มีความรู้แลความสามารถอันใดพอที่จะให้ความรู้ซึ่งจะเปนผลกับลูกให้ ถูกต้องแลสมควรกับกาลสมัยในต่อไปข้างน่า ฉนี้แล้วจะมีใจปรารถนาอย่างไรได้ที่จะ หวงแหนลูกไว้กับตัว ซึ่งทราบได้ชัดว่าเปนการขัดกับความต้องการอันจะเป็นประโยชน์แก่ ตัวลูกในเวลาต่อไป ถึงแม้ว่าจะมีความรักตามธรรมดามารดากับบุตรซึ่งไม่มีปรารถนาที่จะ ให้ลูกไปไกลตัว แม้เพียงชั่ววันหนึ่งก็ไม่พึงปรารถนาอยู่อย่างใดก็ดี แต่ความจ� ำเปนบังคับใจ ให้ต้องคิดถึงประโยชน์ซึ่งจะได้กับตัวลูก ในเวลาที่เจริญขึ้นเปนประมาณยิ่งกว่าสิ่งอื่น เพราะ ฉนั้นใจฉันจึงไม่ได้มีความคิดที่จะขัดขืน ในสิ่งที่เหนฤาเข้าใจได้ชัดแล้ว ในผลซึ่งจะมีต่อลูก ประการใด จ� ำเป็นต้องตัดใจสละลูกให้ไปไกลตัวไม่จ� ำเป็นต้องกล่าวอีกว่าปรารถนาอย่างใด แลทนความคิดถึงซึ่งเปนธรรมดานั้นไว้ เพราะควรต้องคิดถึงความยาวยิ่งกว่าคิดสั้น… ๑๙ นอกจากจะทรงเอาพระทัยใส่การเล่าเรียนของพระราชโอรสของพระองค์แล้วยังทรงเผื่อแผ่ไปยัง พระราชโอรสที่ประสูติจากพระมเหสีพระองค์อื่นและเจ้าจอมมารดาอีกด้วย ดังความตอนหนึ่งในพระราช หัตถเลขา ลงวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน ร.ศ. ๑๒๐ ว่า ...ในเวลานี้เจ้านายชั้นเล็กอิกชั้นหนึ่งมีชนมายุสมควรกับเวลาที่จะเล่าเรียนได้แล้ว คือ ลูกฉันอิก ๒ คน * แลทูลหม่อมมหิดล ** กับองค์อุรุพงศ์ *** รวม ๔ องค์ด้วยกันอายุ ๑๙ เรื่องเดียวกัน, หน้า ๓๙-๔๐. * สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก กรมขุนเพชรบูรณอินทราชัย และสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าประชาธิปกศักดิเดชน์. (ต่อมาคือ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๗) ** สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดช ประสูติแต่สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี (สมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า) รัชกาลปัจจุบันทรงเฉลิมพระนามาภิไธยเป็น สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรม ราชชนก. *** พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอุรุพงษ์รัชสมโภช (พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอุรุพงษ์รัชสมโภช) เป็นพระราชโอรสในพระบาท สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเลื่อน.