วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

สมเด็ จพระศรี พั ชริ นทราบรมราชิ นี นาถ : ผู้น� ำสตรี แห่งสยามสมั ยปฏิ รูป 34 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 40 No. 3 Jul-Sep 2015 ฉันทั้งสองนี้ให้ดีจนเต็มก� ำลังที่จะท� ำได้ ถ้าถึงเวลาที่จ� ำเป็นจะตั้งวางไว้ ก็คงให้วางในที่อัน สมควร ถ้าพระยาวิสุทธได้สงเคราะห์ฉันจนเต็มที่แล้ว ความรักและบุญคุณจะมีอยู่แก่ฉัน ตลอดชีวิตรไม่มีเวลาลืม... ๑๖ และอีกตอนหนึ่งซึ่งแสดงถึงความมุ่งมั่นของผู้เป็น “แม่” ที่จะให้ “ลูก” เติบโตเป็นคนดีอย่างแท้จริงว่า ...อนึ่งฉันมีปรารถนาที่จะให้พระยาวิสุทธมีหนังสือบอกข่าวคราวลูกตรงถึงตัว ฉันเอง ไม่เปนทางราชการ เปนส่วนเฉพาะตัวที่ควรจะพูดกันได้ เปนฉันทกันเองจะเปน ที่พอใจมากขอฝากลูกทั้ง ๒ จงมาก ขอได้เมตตาช่วยว่าตักเตือนในสิ่งที่ผิดอย่าให้เปน ไปได้และแนะน� ำในสิ่งที่ชอบที่ควร ขออย่าให้เปนการเผิน ๆ แลเปนอย่างทางราชการ ขอให้ว่ากล่าวประหนึ่งว่าลูกหลาน อย่าได้มีความเกรงใจเลย ถึงแม้ว่าเวลานี้จะไม่เปน ที่พอใจของลูก นานไปเมื่อรู้ศึกดีชั่วตลอดแล้ว ก็คงจะคิดถึงคุณในการที่ได้รับค� ำแนะน� ำ โดยความรักนี้เปนแน่ไม่ต้องสงสัย เว้นเสียแต่จะเปนคนชั่วนั่นและก็เปนการที่จะต้องสูญ อยู่เอง… ๑๗ ส� ำหรับพระราชโอรสที่มีปัญหาเรื่องพระพลานามัยไม่สมบูรณ์ก็ทรงห่วงใยที่จะให้ได้รับการศึกษา สมวัยและเท่าเทียมผู้อื่น เพื่อจะได้เป็นประโยชน์ทั้งต่อตนเองและชาติบ้านเมืองต่อไป ดังพระราชหัตถเลขา ลงวันที่ ๒๑ พฤศจิกายน ร.ศ. ๑๑๙ ถึงพระยาวิสุทธสุริยศักดิ์ ความตอนหนึ่งว่า ...ด้วยฉันมีความร� ำคาญใจด้วยเรื่องการเล่าเรียนของลูกเอียดเล็ก * นักด้วยว่าอายุ ก็ค่อนจะอยู่ข้างมากแล้ว สมควรที่จะเรียนให้รู้ได้มากกว่านี้ นี่ความรู้ในการที่ได้เรียนก็ไม่ เดินไปได้สมดังที่มีอายุย่างขึ้นมาถึงเท่านี้ จะว่าไปที่จริงตั้งแต่คุณวิสุทธได้มาเปนธุระในการ เล่าเรียนของลูกคนนี้ขึ้น ก็ดูเหมือนจะดีขึ้นกว่าแต่ก่อน...ลูกจะได้เล่าเขียนอ่านบ้างเพราะ ว่าหนังสือไทย ลูกคนนี้ก็ยังจ� ำเปนแลต้องการที่จะต้องเรียนมากอยู่ก็เมื่อเปนเช่นนี้ ขอให้ คุณคิดดูเถอะจะเสียเวลาเปลืองเวลาที่ควรเด็กจะได้รับได้รู้ความรู้ให้สมแก่อายุแลเทียม หน้าเพื่อนมนุศซึ่งเกิดมาในโลกย์นี้ แลคิดถึงประโยชน์แผ่นดิน ซึ่งควรจะได้รับจากเด็กคนนี้ ประการใดในกาลภายน่านั้นด้วย... ๑๘ ๑๖ เรื่องเดียวกัน, หน้า ๑๖-๑๗. ๑๗ เรื่องเดียวกัน, หน้า ๓๐. * สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าอัษฎางค์เคชาวุธ (ต่อมาคือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอัษฎางค์เดชาวุธ กรมหลวงนครราชสีมา). ๑๘ เรื่องเดียวกัน, หน้า ๒๗-๒๘.