วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

33 ศาสตราจารย์กิ ตติ คุณ ดร.ปิยนาถ บุนนาค วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๘ ...ในฐานะเช่นนี้จะแลเห็นได้ชัดว่าสมเดจฯ ทรงเป็นสตรีที่ทันสมัยและถ้าพูด ให้ชัดก็จะต้องพูดว่า ทรงน� ำสมัยในเวลานั้น พระราชโอรสธิดาของสมเดจพระเจ้าแผ่นดิน นั้นตามปกติก็มักแต่จะมีผู้คอยตามพระทัย ไม่มีผู้ใดกล้าขัดขืน คงตกเป็นพระราชภาระ ของสมเดจพระชนกนาถและพระราชชนนี ที่จะต้องทรงคอยบังคับควบคุมในฐานะ เช่นนี้สมเดจพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถได้ทรงปฏิบัติพระราชภาระนั้นเป็นอย่างดี จะเห็นได้ว่ามิได้ทรงปล่อยปละละเลยพระราชโอรสทุกพระองค์ให้เสียเวลาเปล่าไป โดยไร้ประโยชน์ มีแต่คอยทรงกวดขันในเรื่องการเล่าเรียนอยู่เป็นนิจหากมีอุปสรรคใด ๆ เกิดขึ้นแก่การศึกษาของพระราชโอรส ไม่ว่าอุปสรรคนั้นจะเป็นเรื่องเล็กหรือเรื่องใหญ่ สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถก็ทรงหาทางแก้ไขอุปสรรคนั้นทุกครั้งไป... ๑๕ เมื่อพระราชโอรสทรงเจริญพระชันษาที่จะเสด็จไปทรงศึกษาต่อ ณ ต่างประเทศ นั่นหมายถึงต้อง อยู่ห่างไกลจากพระมารดาไปไกลมาก สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถก็ทรง “ตัดพระทัย” ให้เสด็จไป เพื่อประโยชน์ทางวิชาการและการด� ำรงพระชนม์ชีพต่อไปของพระราชโอรสเองและเพื่อประโยชน์ แก่ชาติบ้านเมืองด้วย แม้กระนั้นก็ทรง “ฝากฝัง” พระราชโอรสกับบุคคลที่ทรงไว้วางพระราชหฤทัยว่าเป็น ผู้ที่มีความเหมาะสมที่จะดูแลให้การศึกษาของพระราชโอรสเป็นไปด้วยดี ก็จะทรงมอบหมายภาระ ในการปกครองดูแลพระราชโอรสได้อย่างเต็มที่ ดังมีพระราชหัตถเลขาถึงเจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี (ม.ร.ว. เปีย มาลากุล) ครั้งเป็นพระยาวิสุทธสุริยศักดิ์ให้ดูแลการศึกษาของสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้า จักรพงษ์ภูวนาถ (ต่อมาคือ จอมพล สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลก ประชานาถ) ที่เสด็จไปทรงศึกษาต่อ ณ ประเทศอังกฤษในช่วงแรก ความตอนหนึ่งว่า ...ด้วยลูกคนเล็กจะออกไปเล่าเรียนนี้ ฉันขอฝากด้วยจงเปนธุระดูแลว่าตักเตือน ทั้งการดีแลชั่วทุกอย่างไป เช่นลูกโต* ถึงจะไม่สู้คุ้นเคยกัน ขออย่าได้เกรงใจเลย ขอให้ เข้าใจว่าดวงตาของฉันทั้งคู่นี้ ฝากให้พระยาวิสุทธรักษาไว้ ถ้าพระยาวิสุทธมีใจเมตตาฉัน ฉันจะได้เห็นแสงสว่างต่อไป ถ้าวางเสียแล้ว ก็คงจะมืดหมด ฉันจะมีชีวิตรออยู่ยาวก็ เพราะพระยาวิสุทธจะช่วยสงเคราะห์ ฉันหวังใจว่าพระยาวิสุทธคงจะรักษาดวงตาของ ๑๕ สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ. พระราชหัตถเลขาสมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีในรัชกาลที่ ๖ และรัชกาลที่ ๗ พระราชทานเจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี. (กรุงเทพฯ : มูลนิธิพระบรมราชานุสรณ์ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า เจ้าอยู่หัวในพระบรมราชูปถัมภ์, ๒๕๕๗), หน้า ๑๑. * สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร (ต่อมาคือ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖).