วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

27 ศาสตราจารย์กิ ตติ คุณ ดร.ปิยนาถ บุนนาค วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๘ พระภรรยาเจ้ามีพระเกียรติยศเสมอกันทุกพระองค์ พระเกียรติยศที่จะเพิ่มพูนนั้นขึ้นอยู่กับการ มีพระราชโอรสเป็นส� ำคัญ ๔ จนกระทั่ง ในวันที่ ๓๑ พฤษภาคม พ.ศ.  ๒๔๒๓ เกิดเหตุการณ์สิ้นพระชนม์ ของพระนางเธอ พระองค์เจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ โดยเรือพระประเทียบล่มระหว่างโดยเสด็จแปรพระราชฐาน ไปยังพระราชวังบางปะอินจึงท� ำให้เกิดปัญหาในการจะออกพระนามในประกาศทางราชการ ซึ่งน� ำมาสู่ การจัดระเบียบภายในพระราชส� ำนักว่าด้วยต� ำแหน่งพระภรรยาเจ้าให้เป็นที่เรียบร้อย โดยพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาพระนางเธอ พระองค์เจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ เป็นสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี ในเดือนกรกฎาคมปีเดียวกัน ซึ่งถือเป็นสมเด็จ พระอัครมเหสีพระองค์แรก และพระนางเธอ พระองค์เจ้าสว่างวัฒนา ขึ้นเป็นสมเด็จพระอัครมเหสีพระองค์ ต่อไป เฉลิมพระนามาภิไธยว่า สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระราชเทวี โดยในวันงานพระเมรุมาศ สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ฯ ก็ได้มีประกาศยืนยันฐานะสมเด็จพระอัครมเหสีให้ปรากฏเด่นชัด ยิ่งขึ้นโดยเพิ่มค� ำว่า “บรม” เข้าไปหน้าของค� ำว่าราชเทวีอีกหนึ่งค� ำ ดังนั้น พระองค์จึงได้รับการเฉลิม พระนามาภิไธยเป็นสมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี ซึ่งเป็นต� ำแหน่งสมเด็จพระอัครมเหสี เนื่องจากพระองค์เป็นพระราชชนนีในสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ พระราชโอรสพระองค์ ใหญ่ในรัชกาลที่ ๕ ภายหลังการสิ้นพระชนม์ของสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราช กุมาร พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสถาปนาสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ พระราชโอรสในพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระวรราชเทวี ขึ้นเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎ ราชกุมารพระองค์ต่อมา พร้อมทั้งสถาปนาพระอิสริยยศของพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระวรราชเทวี ขึ้นเป็น สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระอัครราชเทวี ในฐานะเป็นพระชนนีในสมเด็จพระบรม โอรสาธิราชฯ พระองค์ใหม่ ซึ่งเป็นพระยศพระอัครมเหสีเช่นเดียวกับสมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี หลังจากนั้น เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชด� ำเนินเยือน ยุโรปอย่างเป็นทางการใน พ.ศ. ๒๔๔๐ พระองค์ได้สถาปนาสมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระอัคร ราชเทวี เป็นผู้ส� ำเร็จราชการแทนพระองค์และเฉลิมพระนามาภิไธยขึ้นเป็น สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภา ผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ ซึ่งเป็นต� ำแหน่งสูงสุดของพระภรรยาเจ้า ๔ สุวดี เจริญพงศ์ “สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี” ใน สุวดี เจิรญพงศ์ และปิยนาถ บุนนาค (บรรณาธิการ). สตรีแถวหน้า ในประวัติศาสตร์เอเชีย. (กรุงเทพฯ : ส� ำนักพิมพ์บ้านพิทักษ์อักษร, ๒๕๕๐), หน้า ๓๕.