วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

ย้อนคิ ด : ทรรศนะทางจริ ยศาสตร์ของโสกราตี ส เรื่ อง ธรรมชาติ ของมนุษย์ หน้าที่ และการอยู่ในสั งคม 350 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 40 No. 3 Jul-Sep 2015 คือ “ชีวิตที่ปราศจากการส� ำรวจไม่คุ้มที่จะอยู่” (the unexamined life is not worthliving) ๙ การที่ บุคคลใดตัดสินเรื่องที่ตนไม่มีความรู้ความเข้าใจอย่างแท้จริงถือได้ว่าเป็นผู้ที่ขาดความระมัดระวังและผลที่ ตามมาคือความผิดพลาดทางจริยธรรม (moral faults) บุคคลควรยอมรับในความรู้ของตนและหลีกเลี่ยงที่ จะตัดสินหรือกระท� ำไปด้วยความไม่รู้ โสกราตีสเองอุทิศชีวิตตนเองด้วยการช่วยสอนให้ประชาชนในเอเธนส์ ได้ตระหนักถึงความส� ำคัญของการใช้เหตุผลอย่างถูกต้องกับการปฏิบัติที่ถูกต้อง อย่างไรก็ตาม โสกราตีส กล่าวว่าคนโดยทั่วไปมักโกรธและไม่พึงพอใจถ้ามีใครมาวิจารณ์หรือโต้แย้งความคิดของตน โดยเฉพาะ ในยามที่สภาวะทางการเมืองของสังคมไม่มั่นคง ไม่ปลอดภัย ผู้ที่โต้แย้งโดยถือความถูกต้องทางคุณธรรม (moral integrity) ก็จะยิ่งถูกตอบโต้รุนแรง การตัดสินใจโดยมุ่งความดีของส่วนรวม เมื่อมีผู้ตั้งค� ำถามว่า อะไรคือสิ่งที่ถูกต้องที่พึงกระท� ำ โสกราตีสอธิบายว่า สิ่งที่ถูกต้องที่บุคคลควรกระท� ำ คือ สิ่งที่มุ่งประโยชน์ของส่วนรวม (common good) ไม่ใช่ประโยชน์ส่วนบุคคล ถ้าบุคคลใดคิดได้อย่างนี้ก็จะพูดและกระท� ำเพื่อประโยชน์ของส่วนรวม ๑๐ การกระท� ำของโสกราตีสในวาระสุดท้ายของชีวิตสะท้อนถึงค� ำสอนเรื่องนี้ โสกราตีสถูกศาลเอเธนส์ พิพากษาประหารชีวิต ไครโต (Crito) ผู้เป็นทั้งเพื่อนและศิษย์คนสนิทพยายามหว่านล้อมให้โสกราตีสหนี เพื่อผลดีแก่ตัวเองและแก่ครอบครัว ซึ่งไครโตเห็นว่าเป็นสิ่งที่ถูกต้องและควรกระท� ำ โสกราตีสรับฟังข้อ เสนอของไครโตและบรรดาศิษย์คนอื่น ๆ แต่เห็นว่าข้อเสนอทั้งหมดยังไม่หนักแน่นพอแก่ข้อโต้แย้งของ โสกราตีสที่ถือเป็นหน้าที่ต่อสังคมเอเธนส์ ซึ่งไครโตไม่ได้พูดถึง โสกราตีสมีความเห็นว่า หน้าที่ของบุคคล ที่จะต้องมีต่อสังคมเป็นเงื่อนไขหรือข้อผูกพันทางจริยธรรม (moral bond) ที่ส� ำคัญซึ่งบุคคลจะต้อง ตระหนัก รัฐหรือสังคมให้สิ่งที่ดีแก่บรรดาบุคคลในสังคม ได้แก่ ความมั่นคงปลอดภัย การได้รับความ คุ้มครอง การศึกษา การให้บริการด้านต่าง ๆ ด้วยเหตุนี้ บุคคลแต่ละคนจึงมีเงื่อนไขเป็นข้อผูกพันที่ จะเคารพและรักษากรอบกติกาของการปฏิบัติในสังคม เป็นการตอบแทนสังคม ๑๑ การเคารพและปฏิบัติตามค� ำตัดสินของศาล โสกราตีสมีความเห็นว่าการเคารพและปฏิบัติตาม ค� ำตัดสินของศาลเป็นหน้าที่และข้อผูกพันทางจริยธรรมที่บุคคลจะต้องปฏิบัติตาม ถ้าบุคคลใดฝ่าฝืน ไม่ปฏิบัติตามก็ถือเป็นการละเมิดกรอบกติกาของสังคม ในความเป็นจริงแม้ว่าบุคคลมีสิทธิที่จะยืนยัน ในความบริสุทธิ์ของตน และกระบวนการพิจารณาคดีอาจผิดพลาด บุคคลสามารถต่อสู้ตามกระบวนการ ยุติธรรมที่จะพิสูจน์ให้เห็นความบริสุทธิ์ของตน แต่ถ้าไม่สามารถท� ำให้ศาลเห็นด้วยกับข้อโต้แย้งของตน ๙ E. Stumpf, Samuel. Loc. Cit. ๑๐ Kolenda, Konstantin. Opcit, p. 44. ๑๑ Ibid., p. 45