วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

ย้อนคิ ด : ทรรศนะทางจริ ยศาสตร์ของโสกราตี ส เรื่ อง ธรรมชาติ ของมนุษย์ หน้าที่ และการอยู่ในสั งคม 348 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 40 No. 3 Jul-Sep 2015 ค� ำถามเกิดขึ้นว่ามนุษย์เราจะสามารถเข้าถึงความจริงที่เป็นสากลนี้ได้อย่างไร โสกราตีสเริ่มต้น ด้วยการอธิบายธรรมชาติของมนุษย์ ถ้ามนุษย์เรายังไม่สามารถรู้ว่า ความดีคืออะไร คนดีคือคนแบบไหน ก็จะไม่สามารถรู้ว่าเราควรประพฤติปฏิบัติตนอย่างไร โสกราตีสอธิบายธรรมชาติของมนุษย์แบบทวินิยม (dualism) คือประกอบด้วยร่างกายและ วิญญาณ (soul) ที่เป็นอิสระแก่กัน วิญญาณเป็นส่วนส� ำคัญหรือเป็นสารัตถะของความเป็นมนุษย์ เป็นศูนย์กลางของการรู้และการเข้าใจ มีภาวะเป็นกัมมันต์ (active) คือเป็นฝ่ายกระท� ำหรือสิ่งที่ท� ำให้ มนุษย์เราตัดสินใจในสิ่งที่ตนตัดสินแล้วว่าถูกต้อง ดังนั้น ส� ำหรับโสกราตีสแล้ว ความรู้และการกระท� ำ คือ สิ่งที่เชื่อมโยงกัน (knowing and doing) นี่คือลักษณะส� ำคัญของความคิดทางจริยศาสตร์ของโสกราตีส ๖ ซึ่งหมายความว่า เมื่อคนเรารู้ว่าความดีคืออะไรก็ต้องท� ำสิ่งที่ดี โสกราตีสกล่าวถึงเรื่องนี้ว่า “คุณธรรม คือความรู้” (virtue is knowledge) โดยใช้วิธีการอธิบายแบบวิภาษวิธี (dialectic) ดังนี้ ๗ มนุษย์ทุกคนมีชีวิตที่ดีเป็นจุดมุ่งหมายที่ต้องการบรรลุถึง (ขั้นตอนที่ ๑) ความรู้ที่จะช่วยท� ำให้มีชีวิตที่ดีเป็นสิ่งที่ส� ำคัญและจ� ำเป็นเพื่อบรรลุจุดมุ่งหมาย (ขั้นตอนที่ ๒) ชีวิตที่ดีซึ่งเป็นจุดมุ่งหมายประกอบด้วยการปฏิบัติคุณธรรม ๔ ประการ คือ ความยุติธรรม การควบคุมตนเอง ความกล้าหาญ และความไม่เสื่อมเสีย (holiness) คุณธรรมทั้ง ๔ ประการนี้ มนุษย์ จะต้องปฏิบัติให้เหมาะสมตามสถานการณ์ คือการต้องรู้ว่าอะไรคือสิ่งที่ดี และจะบรรลุถึงได้อย่างไร (ขั้นตอนที่ ๓) ทั้ง ๓ ขั้นตอนของวิภาษวิธีดังกล่าวนี้ จากขั้นตอนที่ ๑ โสกราตีสเปิดโอกาสให้โต้แย้งว่าชีวิตที่ดี คืออะไร ขั้นตอนที่ ๒ คือ การถกเถียงว่าการที่มนุษย์เราจะบรรลุถึงชีวิตที่ดีจะต้องท� ำอย่างไร จากการ ถกเถียงขั้นตอนที่ ๑ ขั้นตอนที่ ๒ โสกราตีสสรุปว่า คุณธรรมคือความรู้ และ ไม่มีบุคคลใดกระท� ำสิ่งที่ผิด ๖ Kolenda, Konstantin, Philosophy’s Journey: A Historical Introduction . (Reading: Addison – Wesley Publishing Company. 1974). P. 42 ๗ M. Borchert, Donald. Encyclopedia of philosophy (2 nd vol. 9). P. 111. ความดีสากลที่เป็นมาตรฐาน ความดี ความดี ความดี ความดี ภาพที่ ๒