วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

311 รองศาสตราจารย์ ดร.พรรณทิ พย์ (เภกะนั นทน์) ศิ ริ วรรณบุศย์ วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๘ กล้าที่จะลบล้างความขี้เกียจ เกียจคร้านในตัว หันมาพยายามอุตสาหะ ก็ได้วิริยะอุตสาหะ วิริยะในทางที่ กล้าที่จะค้านตัวเองในความคิดพิเรนทร์ ก็เป็นคนที่มีเหตุผล เป็นคนลดอคติต่าง ๆ ก็หมายความว่าเป็นคน ที่คิดดีที่ฉลาด วิริยะในทางท� ำไม่ยอมแม้ความเจ็บปวด ความกลัว มาคุกคามก็ท� ำสิ่งที่ถูกต้อง ก็เป็นคนกล้า ถึงชอบค� ำว่าวิริยะ อันนี้ดีส� ำหรับท่านหรือ พระสงฆ์ ต้องมีวิริยะที่แท้จริงทั้งกล้าเผชิญสิ่งแวดล้อมข้างนอก และกล้าเผชิญตนเอง วิริยะอุตสาหะที่จะเรียนรู้ความดีที่แท้จริง ...” (๒๐ มิถุนายน ๒๕๑๘) พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงสรุปว่า “คนไทยน� ำตัวน� ำชาติให้รอดพ้นอันตรายและเจริญเป็นอิสระมาโดยตลอดได้ ด้วยความ อาศัยความเพียรพยายาม คือ พยายามไม่ก่อความชั่วให้เป็นเครื่องมือท� ำลายตัวท� ำลายผู้อื่น พยายามลด พยายามละความชั่วที่ตัวเองมีอยู่ พยายามก่อความดีแก่ตัวเองเสมอ พยายามรักษาเพิ่มพูนความดีที่มีอยู่นั้น ให้งอกงามสมบูรณ์ขึ้น” (๒๕ มิถุนายน ๒๕๓๖) ๒. ความอดทนและมีจิตใจเข้มแข็ง เมื่อมีวิริยะ และเพื่อให้วิริยะเป็นคุณธรรมที่สามารถยึดมั่นได้ตลอดเวลาหรือที่สามารถ ตามนัยแห่งวิริยะนั้นได้ ปัจเจกบุคคลก็ต้องมี “ขันติ” หรือ “ความอดทน” หรือ “ความอดกลั้น” พุทธศาสนา กล่าวถึง ขันติ ในลักษณะที่แยกออกไปต่างหาก โดยจัดเป็นองค์ประกอบหนึ่งของฆราวาสธรรม ๔ อันประกอบด้วย (๑) สัจจะ – ความจริง (๒) ทมะ – การฝึกฝน (๓) ขันติ – ความอดทน (๔) จาคะ – ความเสียสละ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระบรมราโชวาทว่า “ขันติ เป็นคุณธรรมที่คู่กับวิริยะ (๑๓ ธันวาคม ๒๕๒๓) “ขันติธรรม” จึงเป็นคุณสมบัติที่จ� ำเป็นประจ� ำตัว เพื่อให้เกิดความยั้งคิด มีโอกาส ที่จะพิจารณาให้ลึกลงไปทบทวนใหม่ ปัญหาหรือความติดขัดย่อมบรรเทาลง สามารถด� ำเนินงานได้โดย ถูกต้อง ไม่เสียเวลา และบรรลุผล บุคคลจึงควรจะได้พยายามน� ำขันติธรรมที่ต่างก็มีอยู่แล้วด้วยการที่ ได้ฝึกฝนอบรมมาตลอดเวลานานปีนั้นมาใช้ให้เกิดประโยชน์อันแท้จริงแก่ตัวเองและแก่งานของชาติ” (๑๔ กันยายน ๒๕๑๖) ผู้ที่มีความอดทนและมีขันติประจ� ำตัว เป็นผู้ที่มี “ความเข้มแข็ง” พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชด� ำรัสว่า “ความเข้มแข็งนั้นก็ไม่ได้มีความหมายว่าแข็งกระด้าง ความเข้มแข็งที่แข็งกระด้าง นั้นไม่ได้ผลดี เพราะว่าติดต่อกับใครคนก็ไม่รัก คนก็ระแวงว่ามาเอาเปรียบกัน แต่ความเข้มแข็ง แข็งแกร่ง จริงต้องประกอบด้วยความอ่อนโยน คือหนักนาน มีความคิดอะไรหนักแน่น มีความมั่นใจ โดยเฉพาะ