วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

สมเด็ จพระนางเจ้าสิ ริ กิ ติ์ พระบรมราชิ นี นาถ กั บการส่งเสริ มหั ตถกรรมทอผ้าอี สาน 18 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 40 No. 3 Jul-Sep 2015 ในกรณีของผ้าไหมแพรวาก็เช่นเดียวกัน สตรีชาวผู้ไทคนหนึ่งทอผ้าตามประเพณี ๑-๒ ผืนในชั่วชีวิตของตน เพื่อนุ่งห่มในพิธีแต่งงานและเป็นมรดกให้บุตรสาว ซึ่งประเพณีดังกล่าวอาจสูญหายไปเมื่อสังคมพัฒนาเป็น แบบตะวันตกมากขึ้น ในกรณีของผ้าไหมขิดนั้น ศิลปะการทอผ้าไหมขิดเป็นผ้าเบี่ยงก� ำลังจะสูญหายไป คงเหลือแต่หมอนลายขิดที่ทอด้วยฝ้ายซึ่งใช้เวลาน้อยกว่า ดังที่ชาวบ้านน้อยวัดถ�้ ำกลองเพล จังหวัดอุดรธานี เล่าว่า เมื่อสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถเสด็จฯ ที่หมู่บ้านนี้ และมีพระราชประสงค์จะทอด พระเนตรผ้าทอพื้นเมือง ชาวบ้านคงมีแต่หมอนขิดถวายให้ทอดพระเนตรเท่านั้น การที่ทรงส่งเสริมให้ชาวบ้านท� ำงานหัตถกรรมทอผ้าเป็นอาชีพ ก่อให้เกิดความตื่นตัว และความภูมิใจในศิลปะพื้นบ้านของชุมชน เท่ากับเป็นการอนุรักษ์ศิลปหัตถกรรมของชาติไว้มิให้ สูญหายไป ดังนี้ ผ้าไหมมัดหมี่ ทรงสังเกตว่าผ้าไหมมัดหมี่มีลวดลายสวยงาม หลากหลาย โปรดเกล้าฯ ให้อนุรักษ์ลายพื้นบ้านเหล่านี้ไว้ เช่น ที่บ้านก� ำพี้ อ� ำเภอบรบือ จังหวัดมหาสารคาม โปรดเกล้าฯ ให้รักษา ลวดลายจารีตที่เคยท� ำกันมาแต่บรรพบุรุษ ซึ่งได้แก่ ลายขอ ลายหมากระจับ ลายดอกแก้ว ลายโคมห้า ลายหมากโหม่ง ลายดาวเทียมเดือน ชาวบ้านก� ำพี้ผู้หนึ่งกล่าวว่า ...ไม่มีการคิดลายใหม่เลย มีแต่ลายเดิมของบ้านก� ำพี้ ถ้าส่งลายอื่นไปที่ไม่ใช่ ของบ้านก� ำพี้ ท่านจะส่งกลับมาเลย ลายเก่าถ้าเอามาดัดแปลงท่านก็รู้ ท่านบอกว่าไม่ใช่ ลายเก่าของบ้านก� ำพี้ หรือถ้าเอาลายจากที่อื่นมาดัดแปลง ท่านก็รู้ ท่านบอกว่าไม่ใช่ ลายบ้านก� ำพี้… ๓๕ ในพื้นที่อื่นก็เช่นเดียวกัน แม้อาจมีลายพัฒนาส่งมาบ้าง แต่โปรดเกล้าฯ ให้พยายาม รักษาลายดั้งเดิมของชุมชนนั้นไว้ นางประคอง ภาสาฐิติ ผู้ใหญ่บ้านนาโพธิ์ อ� ำเภอนาโพธิ์ จังหวัดบุรีรัมย์ เล่าว่า “เป็นลายเก่า ๆ ไม่อยากให้เปลี่ยนสีเปลี่ยนลาย อยากให้ท� ำของเก่า เพราะท่านบอกว่า สีเก่ามันสวย ของเก่าแต่โบราณสวย” ๓๖ โดยเหตุที่บ้านนาโพธิ์มีฝีมือในการทอผ้ามัดหมี่มาแต่เดิม จึงปรากฏลายดั้งเดิมหลาย ลาย เช่น ลายขอ ลายโคมห้า ลายกระจับ ลายนาค ลายต้นสน ลายแมงมุม ลายดอกแก้ว ลายนก ลายไก่ ลายช้าง ลายซองพลู ลายหมี่ขอ ลายขอน้อย ลายขอยี่สิบห้า ลายหมี่เกร็ดตีนดาว ๓๗ ๓๕ เรื่องเดิม. ๓๖ เพิ่งอ้าง. ๓๗ สัมภาษณ์นางประคอง ภาสาฐิติ ผู้ใหญ่บ้านนาโพธิ์ ณ อ� ำเภอนาโพธิ์ จังหวัดบุรีรัมย์ ๒๐ มีนาคม ๒๕๓๖.