วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

บ้านสามขา : บทเรี ยนความส� ำเร็ จของการพั ฒนาที่ ไม่ต้องอาศั ยทฤษฎี 258 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 40 No. 3 Jul-Sep 2015 บทวิเคราะห์สรุป การพัฒนาชุมชนให้เข้มแข็งซึ่งหมายความโดยรวมว่า การท� ำให้สมาชิกในชุมชนมีความอยู่ดีและ กินดีตามอัตภาพ ด� ำรงชีวิตอย่างสงบสุข พอเพียง ผูกพันอยู่กับสิ่งแวดล้อมอย่างสมดุล เป็นนโยบายและ ยุทธศาสตร์ของทุกรัฐบาลที่ผ่านมาที่พยายามจะท� ำให้ส� ำเร็จให้มากที่สุดในทุกพื้นที่ของประเทศ สิ่งที่ น่าประหลาดใจคือ ความพยายามดังกล่าวยังจัดว่าไม่ประสบผลเท่าที่ควร ยิ่งมีโครงการพัฒนามากเท่าไร ก็ตามโดยเฉพาะอย่างยิ่งในชุมชนชนบทดูเหมือนว่าคนจนซึ่งเป็นคนส่วนใหญ่ของประเทศกลับยิ่งจนลง ในขณะที่คนรวยและนายทุนซึ่งเป็นคนส่วนน้อยของประเทศกลับรวยขึ้น ความล้มเหลวในการสร้างชุมชนให้ เข้มแข็งที่ปรากฏอยู่วิเคราะห์ได้ว่าเป็นเพราะการแก้ปัญหาไม่ถูกจุดอันเนื่องมาจากความไม่เข้าใจสาเหตุ ของปัญหาอย่างถ่องแท้ ส� ำคัญที่สุดน่าจะเป็นเพราะ (๑) ชนบทถูกมองว่าเป็นส่วนเกินของสังคมเมื่อ เปรียบเทียบกับสังคมเมืองและสังคมอุตสาหกรรม (๒) นโยบายและ/หรือยุทธศาสตร์การพัฒนาถูกก� ำหนด จากส่วนกลาง ซึ่งหลาย ๆ กรณีไม่ทราบบริบทของปัญหาและความต้องการที่แท้จริงของประชาชน ซ�้ ำร้าย มากไปกว่านี้คือ การใช้ยุทธศาสตร์เดียวกันในการพัฒนาทุกพื้นที่ของประเทศ (Universal model) และ (๓) ประชาชนในชุมชนขาดโอกาสในการมีส่วนร่วม การบริหารจัดการการพัฒนาส่วนใหญ่ด� ำเนินการ โดยส่วนกลางและ/หรือส่วนภูมิภาค การพัฒนาชุมชนให้เข้มแข็งกรณีของบ้านสามขา อ� ำเภอแม่ทะ จังหวัดล� ำปาง มีลักษณะพิเศษ เฉพาะที่สามารถด� ำเนินการให้ประสบความส� ำเร็จได้โดยไม่ต้องอาศัยทฤษฎีหรือหลักการที่สลับซับซ้อน แม้แต่นโยบายหรือยุทธศาสตร์การพัฒนาจากส่วนกลางก็มิได้ถูกน� ำมาเป็นตัวตั้ง เป้าหมายที่มุ่งจะท� ำให้ คนในชนบทมีความอยู่ดีและกินดีต่างหากที่ถูกน� ำมายึดเป็นหลัก กลยุทธ์ในการบริหารจัดการชุมชนเป็น สิ่งที่คนในชุมชนทั้งผู้ปกครอง คณะกรรมการหมู่บ้าน และประชาชนร่วมวางแผนและร่วมกันปฏิบัติ ภาพที่ ๗ ฝายชะลอน�้ ำ (check dam) ภาพที่ ๘ อ่างเก็บน�้ ำบ้านสามขา