วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

เรื่ องเล่า : กลไกการสื่ อสารพระพุทธศาสนา 194 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 40 No. 3 Jul-Sep 2015 ๒.๑ แหล่งสารคือดวงประทีป เรื่องเล่ามีต้นตอคือพระธรรมค� ำสั่งสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าและพุทธประวัติ ตลอดจน ประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนาที่เล่าขานสืบต่อกันมาตั้งแต่ยุคยังไม่ได้จดจารึกตัวอักษรจนถึงยุคลายลักษณ์ อักษร เป็นเสมือนต้นกระแสธารแห่งสารที่ไม่ว่าจะผ่านกาลเวลายาวนานเพียงใดก็ไม่มีเหือดแห้ง เป็นเหมือน ดวงประทีปที่ถูกจุดขึ้นเพื่อการส่งต่อ ๒.๒ เรื่องเล่าในพุทธศาสนาเดินทางข้ามพรมแดนเป็นชุด ๆ  ดวงไฟนั้นถูกน� ำไปโดยเดินทางเป็นชุด ๆ  หมายความว่า เกาะกลุ่มกันไปภายใต้สถานการณ์ที่ เหมาะสมแล้วไปตั้งเป็นชุมชนใหญ่น้อยในพื้นที่ต่าง ๆ  เช่น การเดินทางของกลุ่มมหาสังฆิกะ และกลุ่ม อื่น ๆ ไปยังเอเชียกลางเพื่อสถาปนาส� ำนักเผยแพร่ค� ำสอนที่ตนศรัทธา การเดินทางของค� ำสอนแบบเถรวาท มหายานเข้ามายังเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หากสถานการณ์เอื้ออ� ำนวย โคมไฟนั้นก็จะถูกหล่อเลี้ยงรักษา แต่หากสถานการณ์ไม่เอื้ออ� ำนวยก็อาจจะดับลง หรือถูกน� ำเคลื่อนย้ายไปยังดินแดนอื่น ๒.๓ เรื่องเล่าจะยังเป็นกลไกอยู่ได้ ก็ต่อเมื่อมันแสดงว่ายังมีชีวิต เครื่องยังไม่ดับ มีหลายกรณีที่ ชี้ให้เห็นความต่อเนื่องของเรื่องเล่าแม้จะผ่านกาลเวลาหลายพันปี เช่น กรณีพระโพธิสัตว์จุติจากสวรรค์ชั้น ดุสิตและกรณีของค� ำสอนกฎแห่งกรรม ทั้งสองกรณีปรากฏในภาพสลักเมื่อ ๒,๐๐๐ ปีก่อนเรื่อยตลอดมา จนถึงปัจจุบัน ค� ำสอนกฎแห่งกรรมมีบทบาทในดินแดนพุทธทั้งทางศิลปวัฒนธรรม การเมืองการปกครอง อยู่ในกลไกทางประวัติศาสตร์ของชาติ และชุมชนช่วยกันปกปักรักษาไว้ในฐานะอัตลักษณ์ของชาติ ๒.๔ พลังงานของเรื่องเล่า น�้ ำมันคือพลังงานที่หล่อเลี้ยงกลไก นอกจากความเลื่อมใสศรัทธาในแก่นพุทธธรรมแล้ว เรื่องเล่ายัง มีแรงดึงดูดใจอยู่ที่จุดจับใจของเรื่องเล่านั้นเอง ได้แก่ หนึ่งคืออิทธิฤทธิ์หรือสิ่งเหนือโลกซึ่งสนองปุถุชนวิสัย (human interest) ท� ำให้สารเป็นสารที่ศักดิ์สิทธิ์ สองคือสิ่งลึกลับในเรื่องเล่า ได้แก่ ภพชาติ กฎแห่งกรรม การเวียนว่ายตายเกิด เรื่องเหนือธรรมชาติเหล่านี้ มีความใกล้ตัว จึงปลูกฝังอยู่ในมโนคติและในค� ำอธิษฐาน ของผู้คน สามคือผู้ขัดขวางหรือมาร สี่คือเรื่องเศร้า ได้แก่ การพลีชีพเพื่อพุทธศาสนา และการท� ำลายพระ ศาสนา และห้าคือเรื่องเล่าเกี่ยวกับชัยชนะ ๒.๕ การจัดการกับเรื่องเล่า ในระหว่างเวลาอันยาวนานได้มีการแปลงสัญชาติของเรื่องเล่าให้เข้ากับสถานที่และกาลเวลา เช่น ในรูปแบบของการหยิบยืมพุทธศาสนาไปสร้างศรัทธาใหม่ มีเช่นลัทธิมานี และลัทธิท้องถิ่น แม้กระทั่ง ในประเทศไทยก็มีการน� ำพุทธศาสนาไปผสมกลมกลืนกับความเชื่อพื้นบ้าน ปนกับไสยศาสตร์ หรือเอาไปปน กับศาสนาพราหมณ์ในพิธีกรรมต่าง ๆ ท� ำให้เรื่องเล่าของชาวพุทธไปปะปนอยู่กับเรื่องเล่าอื่น เช่นการเล่าเรื่อง รามเกียรติ์ มีทั้งพุทธและฮินดูปะปนกัน ทั้งหมดนี้ เป็นเรื่องของแต่ละสถานการณ์ว่าชาวพุทธจะอยู่ร่วมกับ