วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

193 ศาสตราจารย์กิ ตติ คุณ สุกั ญญา สุดบรรทั ด วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๘ ตรากฎระเบียบ ส่งเสริมวัฒนธรรมให้สอดคล้องกับความเชื่อของตน เป็นตัวผลักดันสารให้ล่องลอยและ หมุนเวียนในพื้นที่สาธารณะ แต่เมื่อชนชั้นสูงเหล่านี้หมดอ� ำนาจความเป็นเจ้าแห่งศรัทธาก็มักหมดไปด้วย ผู้ที่จะรักษาต่อไปก็คือชนชั้นล่างซึ่งเป็นคนส่วนใหญ่ที่หากได้ซึมซับศรัทธาหลักเข้าไปแล้วก็จะท� ำนุบ� ำรุง สืบทอดความเชื่อของตนจากรุ่นสู่รุ่นโดยยากที่จะรื้อถอน เช่น พุทธเถรวาทในประเทศไทย และแม้แต่ พุทธศาสนาในประเทศจีนที่ยังมีผู้นับถือกันอยู่ แม้จะถูกกดดันอย่างหนักจากรัฐบาลคอมมิวนิสต์ก็ยังมี ผู้นับถืออยู่ เศรษฐกิจของเมือง เป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่ส่งผลต่อการเคลื่อนไปของกระบวนการสื่อสาร เศรษฐีคือ ผู้อุปถัมภ์ค�้ ำจุนศาสนา เป็นผู้น� ำในการสร้างโบสถ์วิหารการเปรียญ เป็นผู้ถวายทานแก่พระภิกษุสามเณร ดังปรากฏชื่ออยู่ในวัตถุที่ถูกขุดพบในยุคหลัง พวกเขาสนับสนุนสถาปนิก วิศวกร จิตรกร ให้สร้างผลงาน ถ่ายทอดเรื่องเล่าแห่งอดีตจนตกทอดมาถึงคนรุ่นหลัง อักษรศาสตร์คือตัวประกอบสร้างวรรณกรรมเรื่อง เล่าให้จับใจผู้คน นักแปลคือผู้แพร่กระจายเรื่องเล่าในพุทธศาสนาออกไปทุกทิศทาง ดังนั้น เรื่องเล่าแห่ง อดีตจึงถูกประกอบสร้าง ส่งเสริม และสืบทอดโดยคนทุกชนชั้นและฐานะ แต่เหตุที่เกิดในอินเดียและเอเชียกลางที่พระพุทธศาสนาแทบจะสาบสูญไปทั้งหมดนั้นเป็นเพราะ ทั้งบุคคลและวัตถุถูกท� ำลาย กิจกรรมทางศาสนาถูกสั่งห้าม จึงไม่เหลือสื่อทั้งทางวัตถุและจิตวิญญาณที่ จะไปกล่อมเกลาถ่ายทอดหมุนเวียนอีกต่อไป นอกจากนั้น ในยุคที่เกิดศึกสงครามก็จะไม่เหลือเศรษฐีมหา เศรษฐีคอยบ� ำรุงพุทธศาสนา ชาวพุทธที่มั่นคงในศรัทธามีแต่จะต้องหลบหนีไปซ่อนตัวในหุบเขาล� ำเนาไพร หรือหนีข้ามเขตแดนไปสู่ประเทศอื่น แต่หากมิได้ผ่านกระบวนการอันรุนแรงนั้น ผู้รับสารจะยังสามารถต่อ เชื่อมกลไกแห่งเรื่องเล่าได้ต่อไป ๒. บทบาทของเรื่องเล่าในฐานะกลไกขับเคลื่อนพุทธศาสนา ในกระบวนการสื่อสารพระพุทธศาสนาเรื่องเล่ามีบทบาทส� ำคัญสอดประสานกับองค์ประกอบ การสื่อสารอื่น เริ่มตั้งแต่เรื่องเล่าถูกสร้างโดยแหล่งสาร เป็นเปลวไฟที่ถูกส่งต่อมาตั้งแต่อดีตและยัง เดินทางอย่างต่อเนื่องผ่านสื่อชนิดต่าง ๆ ข้ามพรมแดนทางภูมิศาสตร์ไปถึงผู้รับสารทุกชั้นวรรณะ เรื่องเล่านี้ ถูกกระท� ำด้วยวิธีต่าง ๆ โดยบุคคลหลากประเภทแต่ก็ยังเดินทาง (ขับเคลื่อน) ต่อไปได้โดยอาศัยพลังงาน คือ ความศรัทธาของประชาชนผู้ดูแลรักษาและเติมน�้ ำมันหล่อเลี้ยงประกอบกับความดึงดูดใจของเรื่องเล่า เอง ในกระบวนการสื่อสารนี้ เรื่องเล่ามีทั้งการเกิด การคงอยู่ การถูกกระท� ำ ความตาย และการเกิดใหม่ แต่บทบาทส� ำคัญของเรื่องเล่าคือการท� ำให้กระบวนการสื่อสารนี้ด� ำเนินต่อได้อย่างยืดยาวในประวัติศาสตร์ เพราะเหตุมีพระสัมมาสัมพุทธเจ้าจึงเกิดเรื่องเล่า เกิดสื่อศาสนา และเกิดพุทธบริษัท ทั้ง ๔ องค์ประกอบนี้ ไม่สามารถแยกออกจากกันได้