วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

5 ศาสตราจารย์กิ ตติ คุณ ดร.ปิยนาถ บุนนาค วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๘ ก่อนหน้านี้ ชาวบ้านทอผ้าขิดด้วยเส้นด้ายที่ท� ำจากฝ้ายเป็นส่วนใหญ่ มีทอจากเส้นไหมบ้าง เพียงเล็กน้อย นอกจากนี้ ในการทอผ้ายังใช้ฟืมแคบจึงได้ผ้าที่มีหน้าแคบ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ จึงโปรดเกล้าฯ ให้ใช้เส้นไหมในการทอผ้าลวดลายขิด เพื่อให้มีความประณีตงดงาม ขึ้น ทั้งยังโปรดเกล้าฯ ให้ขยายฟืมเพื่อให้ได้ผืนผ้าที่มีหน้ากว้างขึ้นเหมาะสมแก่ประโยชน์ใช้สอยในปัจจุบัน นอกจากนี้ เจ้าหน้าที่ศิลปาชีพยังให้ค� ำแนะน� ำในขั้นตอนการฟอก การย้อม และคุณภาพของสีที่ใช้ด้วย ศิลปะการทอผ้าไหมแพรวา สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ โปรดเกล้าฯ ให้ส่งเสริมการทอผ้าไหมแพรวา ในท้องที่ต่าง ๆ คือ บ้านโพน ต� ำบลโพน อ� ำเภอค� ำม่วง จังหวัดกาฬสินธุ์ และศูนย์ศิลปาชีพกุดนาขาม ต� ำบลเจริญศิลป์ กิ่งอ� ำเภอเจริญศิลป์ จังหวัดสกลนคร การทอผ้าไหมแพรวาของชาวผู้ไทที่บ้านโพนนั้น คงรักษากรรมวิธีดั้งเดิมในการเตรียมเส้นไหม อย่างประณีต ขั้นตอนการเพิ่มเส้นพุ่งพิเศษด้วยวิธีจกนั้น แต่เดิมใช้ไม้แผ่นบางปาดโค้งปลายแหลมเป็น เครื่องมือในการสะกิดเส้นยืน เพื่อเก็บยกขึ้นตามลวดลายที่ต้องการในแต่ละแถว โปรดเกล้าฯ ให้ดัดแปลง โดยใช้ไม้ไผ่เก็บลายตามต้องการ มีเชือกโยงไว้กับคานบนของกี่ ท� ำให้สามารถจกโดยใช้เล็บหรือขนเม่นสอด เส้นไหมสีต่าง ๆ ไปตามลวดลายที่เก็บไว้ได้โดยสะดวกขึ้น เช่นเดียวกับการทอผ้าไหมมัดหมี่และผ้าไหมลายขิด เจ้าหน้าที่ศิลปาชีพได้แนะน� ำเกี่ยวกับ การฟอกสีและการย้อมสีให้มีคุณภาพมากขึ้น นอกจากนี้ แต่เดิมชาวบ้านนิยมทอผ้าไหมแพรวาให้มีพื้น เป็นสีแดงแต่เพียงสีเดียว เจ้าหน้าที่ศิลปาชีพได้แนะน� ำให้ย้อมสีหลากหลายขึ้น เพื่อเอื้อต่อการน� ำไปใช้สอย ได้มากยิ่งขึ้น ศิลปะการทอผ้าไหมหางกระรอก สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ โปรดเกล้าฯ ให้ส่งเสริมศิลปะการทอผ้าไหม หางกระรอกในท้องที่บ้านก� ำพี้ อ� ำเภอบรบือ จังหวัดมหาสารคาม และบ้านนาโพธิ์ อ� ำเภอนาโพธิ์ จังหวัดบุรีรัมย์ การทอผ้าไหมหางกระรอกท� ำตามกรรมวิธีดั้งเดิมคือ ใช้ไหม ๒ สีมาฟั่นเป็นเกลียวก่อนน� ำไป ทอ เมื่อทอแล้วจะได้ผืนผ้าไหมที่มีสีเหลือบคล้ายหางกระรอก น่าสังเกตว่านอกจากการทอด้วยหูกทอผ้า พื้นเมืองแล้ว ยังมีการทอผ้าไหมหางกระรอกด้วยกี่กระตุกอีกด้วย ในด้านการส่งเสริมนั้น เจ้าหน้าที่ศิลปาชีพ ได้ช่วยแนะน� ำในเรื่องการขยายฟืม เพื่อให้ได้ผ้าที่มีหน้ากว้างขึ้นเพื่อประโยชน์ใช้สอยในปัจจุบัน รวมทั้ง กรรมวิธีในการฟอกและย้อมสีเช่นเดียวกับการส่งเสริมผ้าทอชนิดอื่น ๆ