วารสารปี-40-ฉบับที่-3-resize

ไม่ไปจิ้ มก้อง : ไทยยุติ ความสั มพั นธ์กั บจี น สมั ยรั ชกาลที่ ๔ - รั ชกาลที่ ๕ 100 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 40 No. 3 Jul-Sep 2015 การปฏิวัติเพื่อโค่นล้มราชวงศ์ชิงก็ได้เริ่มขึ้นที่เมืองอู่ชาง (เมืองแฝด ๑ ใน ๓ เมืองที่รวมตัวเป็นเมืองอู่ฮั่น) ซึ่งท� ำให้ราชวงศ์ชิงสิ้นสุดลงในเวลาต่อมา และจีนได้เริ่มการปกครองระบอบสาธารณรัฐ ระเบียบโลกของ จีนที่ด� ำเนินมากว่า ๒,๐๐๐ ปีเปลี่ยนไป ส่วนการท� ำสนธิสัญญากับจีน ไทยสามารถผัดผ่อนมาได้จนหลัง สงครามโลกครั้งที่ ๒ เมืองไทยอยู่ได้และดีด้วย การที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงยุติการส่งก้องให้เมืองจีน นับเป็นจุดเปลี่ยน ในประวัติศาสตร์ไทยที่ส� ำคัญประการหนึ่ง เพราะเป็นการยกเลิกธรรมเนียมที่ปฏิบัติมานานถึง ๕๖๑ ปี ซึ่งเคยมีผลต่อทั้งความมั่งคั่งทางเศรษฐกิจและความมั่นคงทางการเมืองของไทย โดยในค� ำประกาศ ยกเลิกการส่งก้องทรงให้เหตุผลส� ำคัญ คือ เรื่องเกียรติยศ ศักดิ์ศรีของประเทศ เพราะจีนถือว่าการส่งก้อง คือการเป็นรัฐบรรณาการ หรือเป็นเมืองขึ้นของจีน การตัดสินพระทัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวอาจมีเหตุผลอื่นประกอบด้วย เช่น การเสื่อมอ� ำนาจของจีน ความเปลี่ยนแปลงโฉมหน้าทางการค้าเพราะเรือก� ำปั่นและเรือกลไฟเข้ามาแทน เรือส� ำเภาที่ล้าสมัย ชาติตะวันตกเข้ามาติดต่อค้าขายกับภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มากขึ้น และใน จีนเองชาติตะวันตกได้เข้าไปติดต่อโดยตรงมากขึ้นหลังสนธิสัญญาหนานจิง ความเปลี่ยนแปลงดังกล่าว พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวน่าจะทรงตระหนักดี เมื่อ ขึ้นครองราชย์จึงทรงติดต่อกับข้าหลวงอังกฤษที่สิงคโปร์และฮ่องกงทันที เพื่อแจ้งว่าไทยยินดีแก้ไขสนธิ สัญญากับอังกฤษที่หยุดชะงักไปในปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ได้โอกาส เหมาะ เมื่อคณะทูตที่ไปจิ้มก้องจีนใน พ.ศ. ๒๓๙๕ ถูกโจรหรือที่จริงคือพวกกบฏไท่ผิงปล้นในขากลับจาก กรุงปักกิ่ง เครื่องราชบรรณาการที่จีนให้เป็นการตอบแทนก็ถูกปล้นไปด้วย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า เจ้าอยู่หัวจึงทรงประกาศยกเลิกการส่งก้องไปเมืองจีนทันที การที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงยุติการส่งก้อง น่าจะก่อให้เกิดความตระหนกแก่ ขุนนางจ� ำนวนไม่น้อย ว่าจะมีผลต่อไทยในหลายด้าน รวมทั้งอาจเกรงว่าจีนอาจส่งกองทัพมาโจมตีไทยก็ได้ แต่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงคาดการณ์ เตรียมการ และด� ำเนินการไว้แล้ว ท� ำให้การยุติ การส่งก้องไม่มีผลกระทบต่อไทยทั้งทางตรงและทางอ้อม แม้ว่าจีนได้ทวงก้องจากไทยหลายต่อหลายครั้ง จนถึง พ.ศ. ๒๔๒๗ นับเป็นเวลา ๓๑ ปี การด� ำเนินการที่ส� ำคัญของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว คือ ๑. เปิดการติดต่อกับนานาชาติ โดยเฉพาะชาติตะวันตก แทนการติดต่อกับจีนเป็นส� ำคัญชาติเดียว โดยในรัชสมัยนี้ไทยท� ำสนธิสัญญากับชาติตะวันตกถึง ๙ ชาติ คือ อังกฤษ สหรัฐอเมริกา ฝรั่งเศส เดนมาร์ก