วารสารปี-40-ฉบับที่-4-resize

หลาบ (ตราสาร) : ค� ำจารึกอาชญาของกษัตริย์ล้านนา 68 The Journal of the Royal Society of Thailand Volume 40 Number 4 Oct-Dec 2015 หรือภาษาล้านนาเรียกว่า “ หน้าจีด ” (seal) ของพระนางฯ และพระลัญจกรของสมเด็จพระสังฆราชวัดโลกโมฬี 36 บนครั่งและผูกติดไว้อยู่กับหลาบเงิน นอกจากนี้ ยังพบดวงตรา (หน้าจีด) อีก ๑ ดวง ประทับดวงตรา สองด้าน ไม่ทราบเป็นดวงตราของผู้ใด ได้แก่ ตราราชสีห์ยืนบนแท่น และ ตราหงส์ยืนบนแท่น ? (ดูรูปที่ ๕) อนึ่ง หน้าจีด (seal) หรือดวงตรา สันนิษฐานว่าได้รับอิทธิพลมาจากราชส� ำนักจีน เนื่องจากกษัตริย์ล้านนาเชียงใหม่ สมัยราชวงศ์มังราย (พ.ศ.๑๘๓๙-๒๑๐๑) ได้ส่งทูตไปถวายเครื่องบรรณาการ ให้ราชส� ำนักจีนในสมัยราชวงศ์หยวน และราชวงศ์หมิงมากกว่า ๑๐ ครั้ง 37 เนื้อหาในหลาบเงินมีดังนี้ พระนางวิสุทธิเทวีมีค� ำสั่งให้ข้าทาสทั้งหมดอยู่ปฏิบัติดูแลพระพุทธรูปและรับใช้พระสงฆ์ในวัด ราชวิสุทธาราม ในหมู่บ้านมีคน ๗ คน เป็นคนส่งส่วยเงิน (เบี้ย) ส่วยทองค� ำ (ค� ำขา) ผลประโยชน์เล็ก ๆ น้อย ๆ และค่าเช่าหรือภาษีนาของชาวบ้านแปะ ปีละ ๕๐๐ เงิน ผลประโยชน์ทั้งหมดให้น� ำส่งให้แก่วัดราชวิสุทธาราม ทุกปี ห้ามผู้ปกครองในท้องถิ่น (เจ้าแคว่น) ผู้ฟ่อน (?) เข้ามายุ่งเกี่ยวกับผลประโยชน์แลพวกทาส ห้ามเกณฑ์ ไปท� ำงานหาบสิ่งของ (ส่งหาบ) อยู่เวรยาม (อยู่มื้อ) ขนสิ่งของ (ถือครัว) เกี่ยวหญ้าให้ช้างให้ม้า เกณฑ์ไปศึกสงคราม เพราะพระนางฯ ทรงกรวดน�้ ำให้เป็นทานแก่วัดแล้ว ข้อความในหลาบเงินมีดังนี้ ด้านที่ ๑ ปีเมืองเหม้า เดือน ๙ ออก ๑๕ ค�่ ำ มื้อ 38 รวายสัน วันเปิกเส็ด 39 สมเด็จ พระมหาราชเทวี บรมบพิตร พระเป็นเจ้าอยู่หัว ตนเป็นพระสถิต (อยู่ใน) โรง จึงปลงพระราชอาชญาใส่หัวแสนหลวงดาบเรือนดวง 40 หมื่นหลวง เชา 41 หมื่นต้องแต้มยี 42 ว่าหื้อแปงตราหลาบเงินดวงนี้ ไว้รักษาชาว 36 วัดโลกโมฬี ตั้งอยู่นอกก� ำแพงเมืองเชียงใหม่ ด้านทิศเหนือ ใกล้ประตูช้างเผือก เป็นที่ประทับของสมเด็จพระสังฆราช และเชื่อกันว่า พระอัฐิของพญาเกษเกล้า และของพระนางวิสุทธิเทวี ได้ถูกน� ำมาบรรจุในเจดีย์ที่วัดแห่งนี้ 37 ดูเพิ่มใน Volker Grabowsky and Foon Ming Liew. 2005. Lan Na in Chinese Historiography : Sino-Tai Relationship in the Yuan and Ming Sources. Bangkok : Institute of Asian Studies, Chulalongkorn University. 38 มื้อ หมายถึง ยาม ที่นับตามแบบหนไทย แต่ละมื้อ ประมาณ ๒ ชั่วโมง วันหนึ่งมี ๑๒ มื้อ “มื้อรวายสัน” ในที่นี้หมายถึง เวลา ประมาณ ตี ๓ ของวันที่ ๓ ในรอบ ๕ วัน ของรอบมื้อหนไทย ดูเพิ่มใน ฮันส์ เพนธ์, ศรีเลา เกษพรหม และ อภิรดี เตชะศิริวรรณ. ๒๕๕๐. เรื่องเดียวกัน. หน้า ๑๕๓-๑๕๕. 39 วันเปิกเส็ด ที่ ๑๓ เชษฐ จ.ศ. ๙๒๙ ตรงกับ วันพุธที่ ๒๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๑๑๐. 40 แสนหลวงดาบเรือนดวง ขุนนางระดับสูงในเมืองเชียงใหม่ ตำ �แหน่ง “แสนหลวง” ชื่อตัวว่า ดวง ดูเพิ่มในเชิงอรรถที่ ๑๒. 41 หมื่นหลวงเชา ขุนนางระดับ “นายหมื่น” ทำ �หน้าที่เกี่ยวกับภาษีหรือเชา (ดูเพิ่ม เชิงอรรถที่ ๗๒) หรือเจ้าตัวชื่อ เชา ? 42 หมื่นต้องแต้มยี ขุนนางระดับ “นายหมื่น” ทำ �หน้าที่จารึกหรือวาดภาพ ชื่อตัวว่า ยี