วารสารปี-40-ฉบับที่-4-resize

ฝรั่งเหตุจูงใจสุนทรภู่แต่งนิทานพระอภัยมณีค� ำกลอน 202 The Journal of the Royal Society of Thailand Volume 40 Number 4 Oct-Dec 2015 สนธิสัญญาที่เคยท� ำไว้ในครั้ง กัปตันหันตรี บารนี ในปีจอ พ.ศ. ๒๓๖๙ โดยที่ครั้งนี้รัฐมนตรีกระทรวงต่างประเทศ ของอังกฤษ ได้ส่ง เซอร์เจมส์ บรูก (Sir James Brooke) ทูตคนที่ ๓ มาถึงกรุงเทพฯ ในวันพุธที่ ๑๘ กันยายน ปีจอ พ.ศ. ๒๓๙๓ ซึ่งเป็นช่วงปลายรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะทรงพระประชวร จึงไม่ได้โปรดให้เข้าเฝ้าท� ำหนังสือสัญญาต่อกัน แต่ทรงโปรดเกล้าฯ ให้มีหนังสือไปถึง ลอร์ดปามัศตอน รัฐมนตรี ต่างประเทศที่กรุงลอนดอน โดยส่วนพระองค์ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมุ่งแต่สร้างบ้านเมือง หาวิถีทางให้ไทย รอดพ้นจากอ� ำนาจฝรั่ง ทรงห่วงใยแต่ประเทศชาติและประชาชน อีกทั้งคนต่างชาติต่างภาษามากมาย ที่เข้ามา ขอพึ่งพระบรมโพธิสมภาร แม้ขณะทรงพระประชวรใกล้สวรรคต ก็มีพระราชกระแสเป็นพระราชด� ำรัสถึง ผู้สืบราชสมบัติ ว่า “การศึกสงครามข้างญวนข้างพม่าก็เห็นจะไม่มีแล้ว จะมีก็แต่ข้างพวกฝรั่ง ให้ระวังให้ดี อย่าให้เสียทีแก่เขาได้ การงานสิ่งใดของเขาที่ดี ควรจะร�่ ำเรียนเอาไว้ ก็เอาอย่างเขา แต่อย่าให้นับถือ เลื่อมใส ไปทีเดียว ทุกวันนี้ คิดสละห่วงใยได้หมด อาลัยอยู่แต่วัด สร้างไว้ใหญ่โตหลายวัด ที่ยังค้างอยู่ก็มี ถ้าช� ำรุด ทรุดโทรมไปจะไม่มีผู้ช่วยท� ำนุบ� ำรุง เงินในพระคลังที่เหลือจับจ่ายใช้การแผ่นดินมีอยู่ ๔ หมื่นชั่ง ขอสักหมื่น ๑ เถิด ถ้าผู้ใดเป็นเจ้าแผ่นดินแล้ว ให้ช่วยบอกแก่เขา ขอเงินรายได้นี้ช่วยท� ำนุบ� ำรุงวัดที่ช� ำรุด และการวัด ที่ยังค้างอยู่นั้นเสียให้แล้วด้วย” (ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี, ๒๕๔๗) ผู้เขียนจึงใคร่จะกล่าวด้วยความเชื่อมั่นว่า จากภัยคุกคามของฝรั่ง อย่างที่เกิดขึ้นแก่บ้านเมืองอื่น จนบ้านเมืองเหล่านั้นในที่สุด ทั้งหมดได้ตกอยู่ภายใต้อ� ำนาจการปกครองของฝรั่งต่างชาติ แต่ในที่นี้ส� ำหรับ บ้านเมืองไทย นิทาน “พระอภัยมณีค� ำกลอน” โดยสุนทรภู่ที่ “เขมรลาวลือเลื่องถึงเมืองนคร” และ “จนมีชื่อ ลือเลื่องถึงเมืองหลวง” จาก “เพลงยาวถวายโอวาท” และ “ร� ำพันพิลาป” ตามล� ำดับ ใต้พระบารมีของ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ทรงมีสุนทรภู่เป็น “ราชกวี” ผู้ท� ำหน้าที่เหมือนปิดทองหลังพระ เป็นพระสหายที่ทรงไว้พระทัย “แม้นกษัตริย์สงสัยได้ไต่ถาม” ถือได้ว่า เป็นเรื่องนิทานปลุกระดม ด้วยวิธีการ นอกระบบ เสริมให้แก่พระกุศโลบาย จนมีผลเป็นความมั่นคงของประเทศ แม้จะเป็นทางอ้อม เพราะผู้เขียน เชื่อว่า โดยเนื้อหา ก็ได้มีส่วนที่ท� ำให้เมืองไทยรอดพ้นจากเงื้อมมือของฝรั่ง การมีความเห็นหรือเชื่อว่า นิทานเรื่องนี้เป็นจินตนาการของคนรุ่นต่อมา ที่ขาดข้อมูลเบื้องต้น จึงผิดอย่างสิ้นเชิง และลดคุณค่าของ งานเชิงยุทธวาทะกล่อมคนไทยยืนหยัดสู้ฝรั่งด้วยตัวคนเดียวอย่างยาวนานถึง ๒๒ ปี ที่เป็นประวัติศาสตร์ ชิ้นนี้ของสุนทรภู่ ลงอย่างมาก โดยความเป็นชาติของไทยต้องอย่าลืมว่า สุนทรภู่เคยกล่าวฝากตัวละครไว้ชัดเจน และน่าจะเป็นคนแรกในนิทานตอนที่ ๓๙ หน้า ๗๔๗ ว่า “กูมิใช่ชาติเฉลยเคยข่มเหง”