วารสารปี-40-ฉบับที่-4-resize

ทศพร วงศ์รัตน์ 197 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๘ “จึงตรัสถามตามภาษาฝรั่ง ว่าท่านทั้งนี้พากันมาแต่ไหน เกิดวิบัติขัดขวางเป็นอย่างไร จึงอยู่ในเกาะขวางกลางคงคา พระอภัยได้สดับสุนทรถาม จึงตอบตามค� ำฝรั่งไม่กังขา อันตัวเราเจ้าบุรีรัตนา ผีเสื้อพามาลงไว้ในสาคร” “พระเคลิ้มคล้ายหมายมั่นว่าวัณฬา ทรงภาษาฝรั่งตอบบังอร นางยิ้มพลางทางว่าภาษาฝรั่ง หม่อมฉันยังไม่สันทัดช่วยตรัสสอน รู้ภาษาถ้าแปลได้แน่นอน จะผันผ่อนพูดฝรั่งรับสั่งความ พระแก้เก้อเอาผิดพูดติดปาก ต้องพูดยากหนักหนาเข้าป่าหนาม” “จึงร้องห้ามตามภาษาข้างฝรั่ง กูมาตั้งคอยจับอย่ากลับหนี” “ให้บุตรีพี่น้องสองธิดา ตรัสภาษาฝรั่งพูดทั้งไทย” (สรุป) จากที่ผู้เขียนกล่าวมาทั้งหมด แม้จะเป็นเพียงส่วนน้อยมากจากที่มีอยู่จริง เพราะได้เว้นประวัติเรื่อง ฝรั่งเกือบทั้งหมดที่เข้ามาหลังจากสุนทรภู่ตั้งหลักส� ำหรับนิทานได้แล้ว ซึ่งก็น่าจะเป็นหลักฐานเพียงพอที่จะ ท� ำให้ผู้อ่าน เมื่อได้อ่านงานค� ำกลอนเรื่องพระอภัยมณีโดยตลอดแล้ว ได้พบว่า นอกจากปัญหาของคนไทย ไม่ว่าจะเป็นคนในรั้วในวัง คนในครอบครัวของสุนทรภู่ ประวัติพฤติกรรมต่าง ๆ ของตัวเองและคนแวดล้อม เหตุการณ์บ้านเมืองที่ต้องสู้รบกับเพื่อนบ้าน แฝงด้วยงานค� ำกลอน หรือเพลงยาวอื่น ๆ ที่แต่งคู่กันไป ในฉากธรรมชาติที่ได้จากการเดินทาง ส� ำนวนค� ำเปรียบเทียบที่มีอยู่มากมายจนเป็นจุดเด่นของงาน สุนทรภู่ ยังได้สร้างนิทานเรื่องนี้ขึ้นด้วยเรื่องของบ้านเมืองไทยขณะต้องต่อสู้กับภัยรุกรานของฝรั่งชาวตะวันตก โดยเฉพาะอังกฤษทั้งในระดับบุคคลและรัฐบาลที่มุ่งถึงในระดับนโยบายเข้ามาคุกคาม ไม่ว่าจะเป็นการค้า การทหาร การปกครอง หรือเขตแดน ตลอดจนการเผยแพร่คริสต์ศาสนา ในบันทึกของฝรั่งผู้เป็นทูตบางคน ถึงขนาดเมื่อเดินทางเข้าแม่น�้ ำเจ้าพระยาแล้วพบป้อมปราการ สิ่งกีดขวางต่าง ๆ ก็ยังกล่าวว่า ไม่ยากนัก ที่จะบุกผ่านเข้ามา แม้บางแห่งจะดูหนาแน่นแข็งแรงก็ตาม เพราะคนไทยไม่มียุทธวิธีการใช้ที่มีประสิทธิภาพ ที่น่าสนใจและเป็นจุดหมายของการค้นคว้าครั้งนี้ของผู้เขียนอีกด้านหนึ่งก็คือ ผลการน� ำเข้ามา ทั้งสินค้าต่าง ๆ เครื่องยนต์กลไก สิ่งประดิษฐ์ แผนที่แผนทาง วิสัยการส� ำรวจตรวจสอบ การศาสนา จนถึง การศึกษาค้นคว้า ที่เปลี่ยนวิถีชีวิตของคนไทย ที่เด่นที่สุดของเนื้อเรื่องจนติดปากผู้คนอ่าน คือ ปี่พระอภัยมณี ที่มีความเป็นมาด้วยความคิดของสุนทรภู่ตั้งแต่ก่อนแต่งนิทาน จากปี่เตียวเหลียง หรือ “ปี่แก้ว” ในพงศาวดารจีน เรื่อง “ไซฮั่น” โดยเฉพาะเมื่อเริ่มนิทานทันที ก็ได้สร้างเรื่องตามคุณสมบัติให้เป็นเค้าของ