วารสารปี-40-ฉบับที่-4-resize

ทศพร วงศ์รัตน์ 193 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๘ ส่วนค� ำของสุนทรภู่ที่กล่าวไว้ตั้งแต่ใน “โคบุตร” ตอน โคบุตรเข้าหานางอ� ำพัน ว่า “เป็นรูปเรื่อง เมืองฝรั่งชาวลังกา ดูพาราแจ่มอร่ามงามระยับ” อาจเป็นเค้าที่มาจากภาพจิตรกรรมฝาผนังด้านในของพระอุโบสถ ซึ่งมีเรื่องของคน ๑๒ ภาษา ที่วัดเกาะ (แก้ว) สุทธาราม ต� ำบลท่าราบ จังหวัดเพชรบุรี ที่สุนทรภู่ต้องเคยเห็น บ่อยครั้ง เพราะเดินทางเข้าออก หรือขณะอยู่ในเมืองนี้ จนเป็นธรรมดา ยังมีความเป็นไปได้ที่ชื่อเกาะแก้วพิสดาร ในนิทานก็มีเค้าของที่มาส่วนหนึ่งจากชื่อวัดแห่งนี้ด้วยเช่นกัน และอาจมีส่วนท� ำให้ต่อมาสุนทรภู่ได้คิดแต่งนิทาน พระอภัยมณีที่มีเรื่องของฝรั่ง หรือ “คน... หลายภาษา” “คนต่างภาษา” และ “ทั้งจีนจามพราหมณ์แขก ไทยชวา วิลันดาฝรั่งพรั่งพร้อมกัน” ซึ่งก็น่าจะเป็นอีกทั้งจากประสบการณ์ของตัวเอง ที่ยังสังเกตเห็นมีคนต่างชาติ ต่างภาษา ทั้งที่เป็นคนชาวตะวันออกเหมือนกัน มาอยู่ในเมืองไทยตั้งแต่ในอดีต และต่อมา ดังบันทึกของ พระสังฆราชปาลเลอกัวซ์ ( “เล่าเรื่องเมืองไทย” แปลโดย สันต์ ท.โกมลบุตร, ๒๕๐๖) ที่ให้ไว้ว่า เป็น เช่น ลาว จีน มลายู เขมร มอญ กะเหรี่ยง ซอง ละว้า อีกทั้งชาวตะวันตกที่ส่วนใหญ่มาทางเรือ และพลุกพล่าน อยู่ในกรุงเทพฯ สภาพสิ่งแวดล้อมที่เปลี่ยนไปโดยเฉพาะจากคนเหล่านี้ ส� ำหรับผู้รู้ที่เป็นคนไทยในยุคนั้น จึงยังอาจจุดประกาย หรือสะท้อนออกมาเป็นคนหลายภาษา หลายวัฒนธรรม และผลงานเรื่อง “นางนพมาศ” หรือ “ต� ำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์” หรือ “เรวดีนพมาศ” ในราว พ.ศ. ๒๓๑๙-๒๓๒๗ (ทศพร วงศ์รัตน์, ๒๕๕๒) ซึ่งสุนทรภู่อาจจะได้รู้เห็นหรือรู้จักว่าเป็นงานของ “พราหมณ์เฒ่า” (บ้างก็ว่าเป็นพระราชนิพนธ์ ของพระบาท สมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว) จึงได้ถ่ายทอดออกมาเป็นค� ำกลอนในนิทาน ตอนที่ ๓๐ หน้า ๕๐๖-๕๐๗ ไว้ว่า “เมืองทมิฬถิ่นประเทศทุกเขตแคว้น ในภูมิแผนที่มีกี่ภาษา ได้ฟังถามพราหมณ์เฒ่าเจ้าต� ำรา จึงวันทาทูลความตามโบราณ อันวิสัยไตรเพทประเทศถิ่น บูรพ์ทักษิณปัจจิมทิศและอิสาน แผ่นดินงอกออกทุกวันเป็นสันดาน เขาสร้างบ้านสร้างเมืองเนืองกันไป อันแว่นแคว้นแดนดินถิ่นมนุษย์ ไม่รู้สุดสิ้นอย่างต่างวิสัย เป็นหมื่นแสนแผนที่ซึ่งมีไว้ จนถึงใกล้เขตถิ่นเมืองกินรา ยังนอกนั้นตะวันตกยกขึ้นเหนือ พูดเหมือนเนื้อนกคล้ายหลายภาษา แต่พวกเขาเหล่าฝรั่งข้างลังกา เคยไปค้าขายถึงทางครึ่งปี ที่ยังนอกออกไปนั้นหลายเพศ ว่าเขตเปรตสุรกายและพรายผี ให้ทราบความตามอ่านพระบาลี ในคัมภีร์ภูมิประเทศเขตสุธาฯ” ทั้งหมดนี้ ท้าวศรีจุฬาลักษณ์ หรือ “พราหมณ์เฒ่าเจ้าต� ำรา” ของสุนทรภู่ได้จ� ำแนกชาติภาษาต่าง ๆ ออกไปถึง ๖๒ ชื่อ ในจ� ำนวนนี้ที่เป็นฝรั่งตะวันตกคือ “ฝรั่งเศสภาษา ๑ ภาษาวิลันดาภาษา ๑ ฝรั่งอังกฤษ ภาษา ๑ ฝรั่งพุทะเกตภาษา ๑ ภาษามะลิกันภาษา ๑ ฝรั่งอิศบันหยอดภาษา ๑ ฝรั่งกระหนี่ภาษา ๑ ฝรั่งสีส้อง ภาษา ๑” ผู้เขียนเข้าใจว่า “ฝรั่งพุทะเกต” คือโปรตุเกส “ฝรั่งอิศบันหยอด” คือสเปน “ฝรั่งการะหนี่” คือ