วารสารปี-40-ฉบับที่-4-resize

ทศพร วงศ์รัตน์ 181 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๘ ไม่ควรไว้ใจแก่เหตุการณ์ จึงโปรดเกล้าฯ ให้มีกองมอญเป็นกองอาทมาต ไปสืบราชการทางแดนพม่า และ ต่อมาก็เป็นการจัดทัพบอกข่าวว่า ไปช่วยอังกฤษ ซึ่งอังกฤษก็ยินยอมให้ไทยไปตั้งทัพในเขตแดนที่ตีไว้ได้ แต่ฝ่ายไทยไม่พอใจที่อังกฤษมาบังคับบัญชา จึงยกทัพกลับ ครั้นเมื่อหยุดรบกัน เจ้าเมืองเบงกอลได้มีหนังสือ มาถึงเจ้าพระยาพระคลัง ว่าขอบพระเดชพระคุณ ที่โปรดให้มีทัพไปช่วยรบ และอังกฤษได้จัดปืนบาเรียมทอง กระสุน ๕ นิ้ว ๒ กระบอก กระจกใหญ่ ๒ บาน น� ำมาทูลเกล้าฯ ถวาย ต่อไปนี้ ด้วยเวลาและเหตุการณ์ระหว่างปีมะแม พ.ศ. ๒๓๖๖ กับปีวอก พ.ศ. ๒๓๖๗ ปีสวรรคต ของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ผู้เขียนขอกล่าวว่า สุนทรภู่ เมื่อเริ่มแต่งนิทานพระอภัยมณี ได้กล่าวถึงพระองค์ในร่างของท้าวสุทัศน์ เจ้าเมืองรัตนา และสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี ในภาพจริง ของสมเด็จเจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดี ไว้ตั้งแต่ในตอนที่ ๑ หน้า ๑ สวมกับเค้าชื่อบิดาและมารดา ของตัวสุนทรภู่เอง ที่ชื่อแสง และบัว ว่า “สมมุติวงศ์ทรงนามท้าวสุทัศน์ ผ่านสมบัติรัตนานามธานี อันกรุงไกรใหญ่ยาวสิบเก้าโยชน์ ภูเขาโขดเป็นก� ำแพงบุรีศรี สระพรึบพร้อมไพร่ฟ้าประชาชี ชาวบุรีหรรษาสถาวร มีเอกองค์นงลักษณ์อัคราช พระนางนาฏนามปทุมเกสร” ส� ำหรับกรมหลวงอนุรักษเทเวศร์ หรือกรมพระราชวังหลัง ที่สวรรคตไปก่อนนานมาแล้วตั้งแต่ วันเสาร์ที่ ๒๑ ธันวาคม ปีขาล พ.ศ. ๒๓๔๙ และสุนทรภู่ยังไม่ได้บวชถวายตามสัญญามาถึง ๑๗ ปี เพียงแต่แต่ง “โคบุตร” ถวายไว้ด้วยค� ำเริ่มต้น ตอนขอพระราชทานผลัดการบวช เพื่อได้แต่งเรื่องนี้ ว่า “แต่ปางหลัง ครั้งว่างพระศาสนา” เมื่อได้มาแต่งนิทานพระอภัยมณี สุนทรภู่จึงแต่งให้พระองค์อยู่ในร่างของท้าวทศวงศ์ เจ้าเมืองรมจักร ซึ่งสมัยนั้นมีเกาะจริง ๆ อยู่เยื้องไปทางวัดอรุณ ตั้งแต่ตอนที่ ๓ หน้า ๒๓, ๒๔ เป็นค� ำกลอน ว่า “ที่ตรงหน้าธานีนั้นมีเกาะ เรือจ� ำเพาะเข้าออกตามซอกผา” “จึงบอกความตามจริงทุกสิ่งไป นี่กรุงไกรรมจักรนัครา อันพระองค์ผู้ด� ำรงอาณาราษฎร์ นามพระบาทท้าวทศวงศา” ต่อมา เมื่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตโดยกะทันหัน ในวันพุธที่ ๒๑ กรกฎาคม ปีวอก พ.ศ. ๒๓๖๗ สุนทรภู่ก็กล่าวสดเป็นเรื่องแรกต่อจากการส่งทัพไปช่วยอังกฤษรบพม่าส� ำหรับนิทานไว้ใน ตอนที่ ๗ หน้า ๑๐๕ ว่า “เมื่อเสร็จศึกนึกจะสมอารมณ์มาด พระบิตุราชรู้แจ้งก็แกล้งเฉย ชะรอยเคราะห์เพราะบุญไม่คุ้นเคย ขอลาเลยล่วงสวรรค์ครรไล”