วารสารปี-40-ฉบับที่-4-resize

ทศพร วงศ์รัตน์ 179 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๘ (ฝรั่ง แหล่งข้อมูลส� ำหรับแต่ง “พระอภัยมณีค� ำกลอน” ) อนึ่ง ขณะที่ครอว์เฟิร์ดอยู่ในกรุงเทพฯ เขาได้บันทึกไว้ว่า ในวันที่ ๑๙ พฤษภาคม มีเจ้านายเมืองลาว ไปหาเขาถึงที่พัก ซึ่งเข้าใจกันต่อมาว่า น่าจะเป็นเจ้าอนุวงศ์ เจ้านครเวียงจันทน์ ที่ต่อมาในปีจอ พ.ศ. ๒๓๖๙ เป็นขบถต่อไทย และอ้างกับหัวเมืองฝ่ายไทยในเส้นทาง สวมกับเหตุการณ์ครั้งกัปตัน หรือร้อยเอกหันตรี บารนี (Henry Burney) ทูตอังกฤษที่เข้ามาขอเจริญพระราชไมตรี ตั้งแต่ในเดือนธันวาคม ปีระกา พ.ศ. ๒๓๖๘ ว่า “ญวน อังกฤษจะยกเข้ามาตีกรุงเทพมหานครอย่าอยู่เลย จะได้ความล� ำบาก ขึ้นไปอยู่เมืองเวียงจันทน์ มีความสุขด้วยกัน นายกองนายหมวดทั้งปวงก็ดีใจ ยกมือไหว้ยอมจะไปอยู่ด้วย” (ด� ำรงราชานุภาพ, ๒๕๔๖) อนึ่ง เรื่องกับฝรั่ง “โยธามาทางตะวันตก” และเจ้าอนุวงศ์ “ข้าศึกเหนือ” ครั้งปีจอ พ.ศ. ๒๓๖๙ นี้ สุนทรภู่ได้เอามาแต่งแทรกไว้ทันที ในบทของประวัติตัวเองกับนางจัน และนางนิ่ม ขณะอยู่กันที่วังหลัง ตามความคิดสร้างเป็นนิทาน ในตอนที่ ๖ หน้า ๗๒ ว่า “พอเดือนยี่มีผู้ถือหนังสือบอก ชาวด่านนอกนัคราพนาสัณฑ์” “หนังสือบอกปากน�้ ำว่าก� ำปั่น สักห้าพันพลชวากะลาสี มาทอดสู้อยู่ตรงท่าหน้าธานี ห่างสักสี่สิบเส้นพอเห็นกัน ข้าศึกเหนือบอกว่าปัจจามิตร พวกฝรั่งอังกฤษกับมักกะสัน ล้วนขี่ม้าห้าหมื่นพื้นฉกรรจ์ เข้าบุกบั่นตีบ้านด่านดงมา อันโยธามาทางตะวันตก กระบวนบกแบกพื้นล้วนปืนผา มลายูสุระตันวิลันดา ตีเข้ามาในด่านชานบุรีฯ” “ในเวลาเมื่อครอว์เฟิร์ดเข้ามา เป็นเวลาก� ำลังส� ำเภาเข้า ว่ามีเรือส� ำเภาจอดอยู่ในแม่น�้ ำประมาณ ๗๐ ล� ำ ขนาดตั้งแต่บรรทุกได้ ๑,๖๐๐ หาบขึ้นไปจนถึง ๑๕,๐๐๐ หาบ แลสืบได้ความว่าเป็นเรือหลวง ๒ ล� ำ เป็นเรือของเจ้านายแลข้าราชการไทยประมาณ ๒๐ ล� ำ นอกนั้นเป็นเรือของพ่อค้า” (ด� ำรงราชานุภาพ, ๒๕๔๖) รูปที่ ๑๑ เรือก� ำปั่นค้าขายในฤดูส� ำเภาเข้าที่จอดเรียงรายอยู่ในแม่น�้ ำเจ้าพระยา เขตกรุงเทพฯ สมัยสุนทรภู่ “แลเห็นล� ำก� ำปั่นเป็นหลั่นไป ไม่มีใครดูแลแต่สักคน แต่เสียงปี่ที่เป่ายังไม่หยุด สินสมุทรเพ่งพิศคิดฉงน ค่อยแฝงกายว่ายมาในสาชล ปีนขึ้นบนก� ำปั่นไม่ครั่นคร้าม เห็นพวกพลกรนหลับระดับดาษ ดูเกลื่อนกลาดกลางเรืออยู่เหลือหลาม ที่ตื่นอยู่รู้จักล้วนจีนจาม จึงโดดข้ามคนเหล่านั้นมาทันที เห็นปิตุรงค์ทรงนั่งบัลลังก์อาสน์ เข้ากอดบาทบงกชบทศรี” “ทั้งร้อยล� ำก� ำปั่นเป็นหลั่นแล่น ตั้งแห่แหนเรียงรายทั้งซ้ายขวา” (จาก “พระอภัยมณีค� ำกลอน” ตอนที่ ๑๙, ๒๘ หน้า ๒๘๕, ๔๖๓)